Αν αυτή η μετάφραση δεν είναι υποψήφια για βραβείο και δεν βραβευθεί, ε, τότε δεν ζούμε σε ένα δίκαιο κράτος. Σιγά τα νέα! θα μου πείτε. Και ποιος σου είπε ότι ζούμε σε ένα δίκαιο κράτος;

Θα σας απαντήσω με ένα απόσπασμα του αριστουργηματικώς μεταφρασμένου κειμένου, με την ύψιστη προφορικότητα που διαθέτουν οι λογοτεχνικές θεατρικές μεταφράσεις, που δεν περιορίζονται στο γράμμα του κειμένου, αλλά μεταφέρουν σε ένα άλλο γλωσσικό ιδίωμα τον παλμό του. Λέει ο Γκαρσέν: «Ινές, έχουν μπερδέψει όλα τα νήματα. Αν κάνετε την παραμικρή κίνηση, αν σηκώσετε το χέρι για να κάνετε αέρα, η Εστέλ κι εγώ νιώθουμε τον κραδασμό. Κανένας από εμάς δεν μπορεί να σωθεί μόνος. Ή θα χαθούμε όλοι μαζί ή θα γλυτώσουμε όλοι μαζί. Διαλέξτε» (σελ. 47).

Αυτή η βαθιά επίγνωση του αλληλένδετου των όντων, αυτή που μετατρέπει ένα σμήνος αποδημητικών πτηνών σε οντότητα ενιαία και αδιαίρετη, αυτή που κάνει το δέντρο να πονά για κάθε φύλλο που πέφτει και να του επιτρέπει να γίνει λίπασμα στα πόδια του, αυτή ελλείπει στο βαθιά ενοχικό κι αδιέξοδο ανθρώπινο είδος. Είμαστε άρρηκτα συνδεδεμένοι με τις πράξεις των άλλων, κι όμως εξακολουθούμε να δρούμε στο προσωπικό μας βασίλειο σα να είμαστε μόνοι στο σύμπαν. Τραγικά εγωιστές, ατομιστές μέχρι εγκληματικής αμέλειας, αδιάφοροι στον πόνο και στον ορυμαγδό που προκαλούν και οι πιο απλές πράξεις μας, που επιβαρύνουν το περιβάλλον και δυσχεραίνουν την ύπαρξη των άλλων. Μέσα στην πολυεπίπεδη πολιτισμική κρίση που διάγουμε γογγύζοντας, ήρθε νομίζω η ώρα να δούμε –να ξαναδούμε–, το θέμα της ελευθερίας σε σχέση με τα όρια των άλλων. Έπειτα από δύο Παγκόσμιους Πολέμους, μετά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις ατομικές βόμβες, η ανθρωπότητα είναι ξανά αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις των επιλογών της. Και τώρα πια δεν ισχύει απλώς το σαρτρικό «η Κόλαση είναι οι άλλοι», γιατί η Κόλαση είμαστε Εμείς, με την αδιαφορία, την τυφλότητα, τον φθόνο, την κουτοπονηριά μας, τη μη αναγνώριση των αξίων, την επιβράβευση των ανοήτων, και άλλα παρόμοια δεινά, που οφείλονται σε καθαρή αφροσύνη. Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απoλέσαι.

Η Ζωή Σαμαρά, λογοτέχνις και φιλόλογος διεθνών προδιαγραφών και περγαμηνών, εκπόνησε μια τραγικά ακριβή στο πνεύμα του πρωτοτύπου μετάφραση του θεατρικού δοκιμίου «Κεκλεισμένων των θυρών». Ως άξια ακαδημαϊκός κι έμπειρη καθηγήτρια, γνωρίζει πώς να καθιστά εύληπτο το θεωρητικό, πώς να μετατρέπει σε επειγόντως ενδιαφέρον το αφαιρετικό και το αφηρημένο. Στο περίφημο κείμενο του υπαρξιστή Νομπελίστα μεταδίδει όλη την αγωνία του όντος απέναντι στην αμηχανία που του προκαλεί η ζωή, ενώ ο θάνατος παύει να είναι απειλή για όλους της γης τους κολασμένους και μετατρέπεται σε ευκταία δι-έξοδο.

Σπανίως βλέπεις τόσο επιτυχημένους «γάμους» φιλοσοφικής θεωρίας και λογοτεχνικής-θεατρικής πράξης. Η παράσταση ανέβηκε με εξαιρετική επιτυχία στο Θέατρο Τέχνης Ακτίς Αελίου της Θεσσαλονίκης.

Ας υπάρχουν ακόμα σε αυτή την ταραγμένη χώρα πνευματική άνθρωποι που μας εκπλήσσουν ευχάριστα με το θάρρος, την υπομονή και την επιμονή τους στην ποιότητα. Όσο για τη βράβευση μιας τέτοιας μετάφρασης, αν επιτευχθεί από τους επίσημους κρατικούς φορείς, ε, τότε θα εκπλαγώ και θ’ αναρωτηθώ: μήπως –λέω μήπως–, ήταν κατώτερη των προσδοκιών κάθε επαρκούς αναγνώστη; Κι ο νοών νοείτω.