Μια αληθινή ιστορία αντίστασης

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος καθόρισε τον 20ό αιώνα, διαμόρφωσε τη μετέπειτα πορεία του και στοίχειωσε τη συλλογική μνήμη νικητών και ηττημένων. Δεν είναι λοιπόν απροσδόκητο το γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα πιο συχνά θέματα του ιστορικού μυθιστορήματος. Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του Αμερικανού Μαρκ Σάλιβαν –η ιδέα για το οποίο, όπως ο ίδιος μας πληροφορεί, του προσφέρθηκε μέσω μαρτυρίας κάποιου γνωστού του– εστιάζει στην αντίσταση ενός έφηβου Ιταλού, του Πίνο Λέλα.

Στα μέσα του 1943 ο Πίνο είναι ένας τυπικός έφηβος: παθιάζεται με τη μουσική, κάνει παρέα με τους φίλους του και φλερτάρει νεαρές κοπέλες. Η εποχή όμως στην οποία ζει απέχει πολύ από το συνηθισμένα και, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος προσπαθεί να την αγνοήσει, η πραγματικότητα δεν θα αργήσει να του αποκαλυφθεί όταν το Μιλάνο, η πόλη στην οποία ζει με την οικογένειά του, γίνεται στόχος των συμμαχικών βομβαρδισμών. Οι γονείς του τον στέλνουν σε ένα μοναστήρι στις ιταλικές Άλπεις και εκεί θα βρεθεί υπό την καθοδήγηση ενός χαρισματικού ιερέα, του πατέρα Ρε. Η ικανότητά του στο σκι και στην αναρρίχηση θα αποδειχθεί σωτήρια για αρκετούς Εβραίους που ο πατέρας Ρε φυγαδεύει στην Ελβετία και θα αποτελέσει το πρώτο βήμα στην προσωπική του αντίσταση ενάντια στις ναζιστικές μεθόδους.  Καθώς τα 18α γενέθλιά του πλησιάζουν και μαζί η στράτευσή του, οι γονείς του τον αναγκάζουν να καταταγεί στην Οργάνωση Τοτ του γερμανικού στρατού ώστε να αποφύγει το ρωσικό μέτωπο όπου οι πιθανότητες επιβίωσης ήταν λιγοστές. Η τύχη του θα τον φέρει μπροστά στον στρατηγό Λέγιερς και θα γίνει ο επίσημος οδηγός του. Με την καθοδήγηση του θείου του, ο οποίος συνεργάζεται με την Αντίσταση, θα αρχίσει να μαζεύει πληροφορίες από τις συναντήσεις του στρατηγού, στοιχεία που να μπορούν να αξιοποιηθούν από τους Συμμάχους.

Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε τρία μέρη, τα οποία ουσιαστικά ακολουθούν τα διαφορετικά στάδια της ζωής του Πίνο: από την ανεμελιά της εφηβείας και τη συμβολή του στη φυγάδευση αρκετών Εβραίων, στην απότομη ενηλικίωση και στις εμπειρίες του στον διπλό του ρόλο, αυτόν του στρατιώτη και του κατασκόπου, για να καταλήξουμε στο τελευταίο μέρος –το οποίο αν και μικρότερο σε έκταση είναι εξίσου δυνατό σε ένταση– και στη δημοσιογραφικού ύφους καταγραφή της υπόλοιπης ζωής του Πίνο Λέλα, τον αντίκτυπο που είχαν οι εμπειρίες που βίωσε, κυρίως ο θάνατος της αγαπημένης του Άννα, στη μετέπειτα πορεία του. Αυτός ο διαχωρισμός καθιστά το μυθιστόρημα, εκτός από μια καταγραφή της ατομικής αντίστασης ενός νέου ανθρώπου στην υπό γερμανική κατοχή Ιταλία, μια ιστορία ενηλικίωσης σε δύσκολους καιρούς, σε καιρούς που δεν υπάρχουν φυσιολογικές στιγμές και εμπειρίες. Η βιαιότητα του πολέμου και η απάνθρωπη συμπεριφορά των Γερμανών δεν είναι απλά περιγραφικές εικόνες, αλλά παραστατικές αφηγήσεις που οριοθετούν την απελπισία που βιώνει ο κεντρικός χαρακτήρας και μαζί του όλη η Ιταλία.

Με πολύ ενδιαφέρον, λοιπόν, διαβάζεται αυτή η ιστορία ανιδιοτελούς προσφοράς του νεαρού Ιταλού Πίνο Λέλα στην υπεράσπιση της πατρίδας και των ανθρώπων της (ανεξαρτήτως θρησκείας ή καταγωγής), ένα ταξίδι στα οδυνηρά τελευταία χρόνια του πολέμου που, όπως είναι επόμενο, καθόρισαν την ιστορική πορεία της Ευρώπης, αλλά και την προσωπική ιστορία όλων όσοι είχαν την ατυχία να βρεθούν μπλεγμένοι σε αυτόν.