Η σύγκρουση δύο πολιτισμών
Εσύ κι εγώ, άνθη της ίδιας κερασιάς.
Άνθη στον άνεμο, που έπεσαν για την πατρίδα.
Ιαπωνικό τραγούδι για τους ”Καμικάζι”
Οκτώβρης 1944: ο πόλεμος στο μέτωπο του Ειρηνικού έχει ήδη κριθεί, βαίνoντας προς μια φαινομενικά εύκολη αμερικανική επικράτηση. Μετά τη ναυμαχία του Midway, ο αμερικανικός στόλος κερδίζει σταθερά έδαφος, αναγκάζοντας τους Ιάπωνες να εγκαταλείψουν τα επεκτατικά τους σχέδια προς Ανατολάς. Το όνειρο που γέννησε ο εφήμερος θρίαμβος στο Περλ Χάρμπορ έχει τελειώσει και αναδύεται η σκληρή πραγματικότητα – τώρα πρέπει να υπερασπίσουν την Ιαπωνία. Αντιμέτωποι όμως μ’ έναν αριθμητικά και τεχνολογικά υπέρτερο αντίπαλο, καταφεύγουν σε μια ανορθόδοξη μορφή πολέμου που πέρασε στην ιστορία, αλλά και στην παγκόσμια πολεμική ορολογία με το όνομα ”Καμικάζι”( ”θεϊκός άνεμος”): 6.310 νεκροί Ιάπωνες και 15.000 νεκροί ή ανάπηροι Αμερικανοί στρατιώτες από τις επιθέσεις των μονάδων αυτοκτονίας tokko ήταν αυτό που ακολούθησε….
Αυτή την κρίσιμη ιστορική συγκυρία έρχεται να φωτίσει ο Αμερικανός συγγραφέας M.G. Sheftall, ιαπωνολόγος που ζει μόνιμα και εργάζεται ως καθηγητής πανεπιστημίου στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου. Γράφοντας ένα αριστοτεχνικά δομημένο ιστορικό βιβλίο με λογοτεχνικό ύφος, που ισορροπεί με τον καλύτερο τρόπο την αυστηρότητα των γεγονότων με τη συγκίνηση των προσωπικών μαρτυριών, αφηγείται τη σύγκρουση του ιαπωνικού μιλιταρισμού (κληρονομιά ενός αυστηρά ιεραρχημένου φεουδαρχισμού και της παράδοσης των σαμουράι) με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Το άρτιο κείμενο συμπληρώνεται από πλούσια εικονογράφηση, διεθνή βιβλιογραφία και ευρετήριο, η γλώσσα του είναι ρέουσα και λυρική (πολύ καλή η μετάφρασή της στα ελληνικά), ενώ οι σκηνές των μαχών αποδίδονται τόσο ζωντανά, που ο αναγνώστης αισθάνεται ότι παρακολουθεί μια κλασική πολεμική ταινία. Όμως το πόνημα του Sheftall είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια καλογραμμένη πολεμική αφήγηση – ερευνά τη σύγκρουση μέχρις εσχάτων δύο πολιτισμών, μέσα από την οποία αναδεικνύεται η ποιοτική διαφορά τους: του ποιητή-πολεμιστή από τη μία πλευρά, που θυσιάζεται οικειοθελώς στο πεδίο της τιμής και ενός υπέρτερου στρατιωτικά αντιπάλου από την άλλη, ”που θέλει να κάνει τη δουλειά του και να γυρίσει σπίτι του” – και δεν διστάζει για να το πετύχει να κάνει στάχτη χιλιάδες αμάχους, ισοπεδώνοντας δύο ολόκληρες πόλεις με την ατομική βόμβα.
Τοποθετώντας στο επίκεντρο της έρευνάς του τον χαμένο αυτής της σύγκρουσης, ο Sheftall αφήνει να μιλήσουν οι ίδιοι οι επιζήσαντες των μονάδων αυτοκτονίας. Προσεγγίζοντας αυτούς τους άντρες, τις γυναίκες και τις οικογένειες όσων υπηρέτησαν στις μονάδες tokko με σεμνότητα και σεβασμό, καταφέρνει να εισάγει τον αναγνώστη κατευθείαν στην καρδιά της ιδεολογίας των ”Καμικάζι”, η αυτοθυσία των οποίων δεν αποτελούσε παρά μόνο την αιχμή του δόρατος: εκατό εκατομμύρια Ιάπωνες σε μια στιγμή της Ιστορίας είχαν αποφασίσει να θυσιαστούν για να αποτρέψουν την αμερικανική απόβαση στο έδαφός τους. Παράλληλα το βιβλίο προσπαθεί να ερμηνεύσει εκείνους τους μηχανισμούς που διαμόρφωσαν τη μαζική ψυχολογία του ιαπωνικού λαού, ώστε να δικαιωθούν στη συλλογική συνείδηση οι δυσβάσταχτες υπερβάσεις σε ατομικό επίπεδο, αυτή ”η τρομερή σπατάλη ανθρώπινων ζωών και αγαθών” σ’ έναν αγώνα εξ ορισμού χαμένο.
Η συνέχεια είναι γνωστή: τα πυρηνικά μανιτάρια στο Ναγκασάκι και τη Χιροσίμα έγραψαν τον αποτρόπαιο επίλογο, ενώ η Ιαπωνία υπέστη από τους νικητές το δυτικό ”εκδημοκρατισμό” που την άλλαξε για πάντα, καλλιεργώντας ένα είδος ιστορικής αμνησίας μέσω της οποίας αρνείται ν’ αναγνωρίσει το νόημα της μαζικής θυσίας μιας ολόκληρης γενιάς στο άνθος της νιότης της. Το βέβαιο είναι ότι οι Ιάπωνες – όπως όλοι οι λαοί που ενεπλάκησαν σ’ αυτή την παγκόσμια πολεμική σύρραξη, έχουν ακόμα ανοικτούς λογαριασμούς με την ιστορία τους.
