”Το κορίτσι με το κίτρινο άστρο”

Ξυπνώντας, πόσο τρυφερό είναι το φως, και πόσο όμορφο το ζωντανό γαλάζιο

Πωλ Βαλερύ

Η Ελέν Μπερ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1921. Οι γονείς της κατάγονταν από παλιές γαλλικές οικογένειες με εβραϊκές ρίζες. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου και άρχισε την εκπόνηση της διδακτορικής της διατριβής. Το 1941 εντάσσεται σε παράνομη οργάνωση η οποία φροντίζει παιδιά εβραϊκής καταγωγής που οι γονείς τους έχουν συλληφθεί ή εκτοπισθεί. Στις 7 Απριλίου 1942 ξεκινά το ημερολόγιό της, όπου καταγράφει τα καθημερινά γεγονότα της ζωής της. Ο αρραβωνιαστικός της, Ζαν Μοραβιεσκί, μάχεται με τις Ελεύθερες Γαλλικές Δυνάμεις του στρατηγού Ντε Γκωλ. Η Ελέν Μπερ εμπιστεύεται τις σελίδες του ημερολογίου της στην Αντρέ Μπαρντώ σε περίπτωση που εκείνη συλληφθεί. Στις 8 Μαρτίου 1944 η Ελέν Μπερ συλλαμβάνεται μαζί με τους γονείς της. Υποκύπτει στις κακουχίες και την επιδημία τύφου στις αρχές Απριλίου του 1945, λίγες μέρες πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τους Άγγλους. Το Ημερολόγιο δωρίζεται το 2002 στο Μνημείο του Ολοκαυτώματος.

Την άνοιξη του 1942 η Ελέν περπατούσε στο Παρίσι και ένιωθε μια ανησυχία να την καταλαμβάνει. Έτσι άρχισε να γράφει το Ημερολόγιο. Όπως αναφέρει ο Patrick Modiano στον πρόλογο, το κορίτσι αυτό έχει μια λαχτάρα για ευτυχία και μια μεγάλη πνευματική διαύγεια. Η αγγλική ποίηση και η λογοτεχνία την έχουν επηρεάσει βαθιά. Στις πρώτες πενήντα σελίδες του ημερολογίου της ξεχνάμε σε ποια φρικτή εποχή ζει. Απολαμβάνουμε το Παρίσι μέσα από τη ματιά της και ακολουθώντας τα βήματά της. Αρχίζει έπειτα να αναφέρεται στις σκοτεινές μέρες που ζει, στην αγωνία της για τον πόλεμο. Τα πράγματα για την ίδια γίνονται χειρότερα όταν συλλαμβάνεται ο πατέρας της, ο οποίος παραδίδεται στην Γκεστάπο από τη γαλλική αστυνομία. Ο εγκλεισμός του πατέρα της στο Ντρανσί τη στιγματίζει, αλλά παράλληλα την κάνει πιο δυνατή και συνειδητοποιημένη. Δεν προσπαθεί να ξεφύγει, αλλά αντίθετα αναλαμβάνει καθήκοντα εθελόντριας κοινωνικής λειτουργού στις υπηρεσίες των φυλακισμένων. Το θάρρος, η ευθύτητα και η καθαρότητα της καρδιάς τη χαρακτηρίζουν. Το ημερολόγιό της διακόπτεται για εννέα μήνες. Μέσα στους εννέα αυτούς μήνες βίωσε καταλυτικές στιγμές, αλλά ταυτόχρονα ανακάλυψε πόση ανακούφιση της προσφέρει τελικά το διάβασμα μέσα στις ασφυκτικές στιγμές που ζει και αυτό το καταλαβαίνουμε καθώς όταν ξαναρχίζει να γράφει, ο γραφικός της χαρακτήρας είναι αιχμηρός και ακανόνιστος. Σημειώνει ”Συνέλαβαν όλες τις φίλες μου από το γραφείο”. Στις 8 Ιουνίου 1942, αναγκάστηκε να φορέσει άστρο για πρώτη φορά. Στις 8 Μαρτίου 1944, συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Άουσβιτς. Τον Ιανουάριο του 1945 μεταφέρθηκε στο Μπέργκεν-Μπέλσεν, όπου πέθανε από επιδημία γρίπης λίγο πριν οι Άγγλοι απελευθερώσουν το στρατόπεδο.

Το ”Ημερολόγιο” της Ελέν αποτελεί ένα χειρόγραφο μνήμης και αγάπης προς τη ζωή. Μια κατάθεση ψυχής, προσωπικών στιγμών, αγώνα για επιβίωση και σωτηρίας ανθρώπινων ζωών. Γενικότερα μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου εκπορεύονται πολλά συναισθήματα, όπως αγωνίας, λύπης, χαράς για τη ζωή, αγάπης, φόβου, μοναξιάς, οργής, απελπισίας. Η ηρωίδα καταγράφει τη ζοφερή πραγματικότητα της εποχής της και την προσπάθειά της να επιβιώσει και να σώσει όσες περισσότερες ανθρώπινες ζωές μπορεί. Τα αισθήματα και η αγάπη για τη ζωή και τον άνθρωπο δεν μπορεί να τα καταργήσει καμιά βαρβαρότητα και καμιά απύθμενη κτηνωδία.