Η δυστυχία της ευφυΐας

Ένθεη παρέκκλιση; Παιχνίδι του τυχαίου; Αντίδραση της φύσης απέναντι στη νόρμα της ανθρωπόμαζας, που την κατακλύζει από τη μια άκρη έως την άλλη; Τι ήταν αυτό που έκανε τον Γκάρι Κασπάροβ να τοποθετηθεί στους 15 καλύτερους σκακιστές του κόσμου σε ηλικία 16 ετών; Ποιο δαιμονικό στοιχείο οδήγησε τον Μότσαρτ στα πέντε του χρόνια να συνθέτει την πρώτη του συμφωνία; Κάτω από ποιες συνθήκες ο Ρεμπό έγινε ένας «μικρός Σέξπιρ», όπως τον χαρακτήρισε ο Βικτόρ Ουγκό;

Ποιος ήταν ο Γουίλιαμ Σίντις και γιατί η τέλεια ζωή του απείχε αρκετά από το να θεωρείται τέλεια και… ζωή;
Ο Μόρτεν Μπρασκ γράφει για τον άνθρωπο με το υψηλότερο IQ, για τον άνθρωπο που μπορούσε από μικρή ηλικία να απομνημονεύει ολόκληρα εδάφια από την Καινή Διαθήκη, να μιλάει πέντε γλώσσες, να κάνει υψηλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, να παραδίδει διαλέξεις στο Χάρβαρντ σε ηλικία 11 ετών και να προσπαθεί να καταγράψει μέσα στο μυαλό του το όλον της ζωής, των άστρων και του διαστήματος.
Γράφει μυθιστόρημα και όχι τη βιογραφία του. Το βιβλίο δεν αναπαριστά, με τρόπο ακριβή, πρόσωπα και καταστάσεις που πέρασαν από τη ζωή του Σίντις. Στην πραγματικότητα είναι ένα σχόλιο πάνω στην ανθρώπινη ιδιαιτερότητα, στον τρόπο που η κοινωνία αντιμετωπίζει τέτοιου είδους «παράξενα φρούτα» ως άγρια θηρία μέσα στο κλουβί, για τον καταπιεστικό ρόλο της οικογένειας στην ανατροφή των παιδιών, για το μοιραίο τέλος που περιμένει ανθρώπους που ξεπερνούν τα ανθρώπινα.

Ο Σίντις βίωσε τη μοναξιά της μοναδικότητάς του (sic), ανέπτυξε με ευκρίνεια τη λογική βάση της ζωής του, αλλά έμεινε ουσιαστικά απαίδευτος συναισθηματικά. Η αγωγή του ήταν μερική, σχεδόν τερατώδης. Με τρόπο χειριστικό οι γονείς του (και κυρίως η ανικανοποίητη μητέρα του) εκκόλαψαν ένα πλάσμα που μπορούσε να διαβάσει τους αριθμούς αλλά όχι τα μάτια των ανθρώπων, που ήταν καταδικασμένος για τα μεγάλα αλλά ανίκανος για τα μικρά. Τουτέστιν έναν άνθρωπο του οποίου οι σχοινοβασίες στα όρια της επιστήμης τον υποχρέωσαν να πέσει στο κενό της κοινωνίας. Φτιάχτηκε για άλλον κόσμο. Τον δικό του. Ίσως γι’ αυτό και ο Σίντις χαρακτηρίζει την τέλεια ζωή αυτή που «κείται» μακριά από τους ανθρώπους.

Το τραγικό τέλος του Σίντις (πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία στα 46 του), οι απογοητεύσεις του, ο αναπόδραστος απομονωτισμός του, καταδεικνύουν και τα πεπερασμένα όρια της ανθρώπινης ευτυχίας. Πολλές φορές το να καταλαβαίνεις τον Αϊνστάιν, ή να προηγείσαι αυτού, δεν συνιστά τρανό δείγμα επιτυχίας.

Ο Μπρασκ γράφει ένα μυθιστόρημα υψηλής αισθητικής που αποφεύγει επιδέξια τον μελοδραματισμό, την επίδειξη και την ευκολία της καταδίκης. Οι χρονικές βουτιές της αφήγησης ουσιαστικά βοηθούν να σκιαγραφηθεί η ζωή του Σίντις, αλλά και να επισημανθούν οι κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες κινήθηκε.

Η μετάφραση είναι του Λύο Καλοβυρνά.