Μια φιλοσοφική θεώρηση του χώρου

O Martin Heidegger (1889-1976) θεωρείται ένας από τους κορυφαίους φιλοσόφους του 20ού αιώνα, χάρη κυρίως στο έργο του “Είναι και Χρόνος” (1927). Διετέλεσε καθηγητής στα πανεπιστήμια του Marburg (1923-1928) και του Freiburg (1928-1952). Υπήρξε ο σημαντικότερος μαθητής του ιδρυτή της φαινομενολογίας Edmund Husserl. Οι παραδόσεις του άρχισαν να δημοσιεύονται το 1975 και αριθμούν ήδη εξήντα τόμους. Δεν νοείται σήμερα ερμηνευτική προσέγγιση της ιστορίας της φιλοσοφίας (Προσωκρατικοί, Kant, Nietzsche, Hegel) που να μην λαμβάνει υπόψη της τις θέσεις του Heidegger.

Στο συγκεκριμένο δοκίμιο ο Χάιντεγκερ αναλύει τη θέση του χώρου και ιδίως του καλλιτεχνικού χώρου, δηλαδή εκείνου που φιλοξενεί εκθέματα. Εστιάζοντας στην τέχνη της γλυπτικής, ο συγγραφέας κάνει μια διεισδυτική ματιά στη σχέση και τη θέση του αγάλματος με το χώρο. Επίσης, σημειώνει ο Χάιντεγκερ ότι οι θέσεις του παραμένουν ερωτήματα για τον ίδιο.

Ο χώρος, κατά την κρίση του σπουδαίου φιλοσόφου, είναι μια αντικειμενική πραγματικότητα, ενώ η αίσθηση του χώρου είναι καθαρά υποκειμενικός παράγοντας. Ο καλλιτεχνικός χώρος καταφέρνει να διατηρήσει την ιδιαιτερότητά του και χωρίς τα εκθέματα ή αναλώνεται κάθε φορά στα εκθέματα τα οποία φιλοξενεί; Το κενό, το οποίο κατά πολλούς έχει ως έννοια αρνητική σημασία, τελικά μήπως ενέχει και μια θετική πτυχή, υπό την έννοια ότι διαφυλάσσει το χώρο για κάτι το οποίο πρόκειται να εισέλθει;

Πέρα από τα ανωτέρω ερωτήματα, ο Χάιντεγκερ κάνει λεξικολογικές και ετυμολογικές αναλύσεις στις λέξεις που αφορούν ή προέρχονται από τον «χώρο». Το σπουδαιότερο, όμως, χαρακτηριστικό του δοκιμίου (κάτι στο οποίο ενδεχομένως παίζει ρόλο και η μετάφραση) είναι η γλώσσα του κειμένου, μια γλώσσα καθόλου πομπώδης, υπερφίαλη ή αλαζονική, όπου η απλότητα και η στωικότητα κερδίζουν εκ προοιμίου τον αναγνώστη. Οι σκέψεις του συγγραφέα δεν οδηγούν σε ένα φιλοσοφικό λαβύρινθο, όπου ο αναγνώστης πρέπει να ρίχνει πετραδάκια για να θυμάται το δρόμο, αλλά παρατίθενται με σαφήνεια και αλληλουχία σ’ ένα μονοπάτι το οποίο, μολονότι δεν έχει τέλος (όπως άλλωστε και κάθε φιλοσοφική αναζήτηση), ωστόσο είναι μια πολύ όμορφη διαδρομή.

Τέλος, πρέπει να σημειώσουμε τον πλούσιο σχολιασμό και τις πληροφορίες που παρέχονται στο κάτω μέρος κάθε σελίδας, ώστε ο αναγνώστης να λαμβάνει ορισμένα στοιχεία, προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα την ανάλυση των σκέψεων του Χάιντεγκερ. Ένα δοκίμιο που μπορεί να μην φαίνεται ελκυστικό αρχικά, όμως με το πέρασμα κάθε γραμμής, το νόημα και η ουσία του κειμένου γίνονται ολοένα και πιο αποκαλυπτικά, ολοένα και πιο ενδιαφέροντα.