Στα απόνερα της ιστορίας
Η ζωή απεικονισμένη μέσα από τον παραμορφωτικό φακό της ανθρώπινης ωμότητας. Ο πόλεμος ως κινητήριος παράγοντας της ιστορίας. Ο E. L. Ντοκτόροου, με αφορμή την επέλαση των Βορείων, υπό την ηγεσία του Γουίλιαμ Σέρμαν, στα εδάφη των Νοτίων (Τζόρτζια, Βόρεια και Νότια Καρολίνα), κάνει ένα σχόλιο για την ακροτελεύτια περίοδο του Αμερικανικού Εμφυλίου. Ακόμα περισσότερο, όμως, με τρόπο ανατρεπτικό και καινοτόμο απογυμνώνει την επίσημη ιστορία από τους ηρωισμούς και τη μυθολογική της διάσταση.
Τα πάντα στη «Στρατιά» είναι βαμμένα με το … φούμο της καταστροφής και του ολέθρου. Τα πρόσωπα είναι απογυμνωμένα από συναισθήματα και προοπτικές. Οι στρατιώτες των Βορείων προελαύνουν, ωστόσο έχουν την όψη αποτρελαμένων φαντασμάτων. Καίνε, βιάζουν, πλιατσικολογούν δίχως ίχνος ντροπής. Οι Νότιοι αμύνονται σθεναρά, την ίδια στιγμή που εξακολουθούν να βασανίζουν τους μαύρους δούλους τους. Και οι μαύροι προς χάριν των οποίων γίνεται ο εμφύλιος; Είναι ελεύθεροι, πλέον, αλλά φευ δεν ξέρουν τι να κάνουν με την ελευθερία τους.
Ο Ντοκτόροου χρησιμοποιεί το ιστορικό υλικό ως πρόπλασμα για την ιστορία του. Δεν έχει σκοπό να ξαναγράψει την Ιστορία, αλλά να μας παρουσιάσει το γυμνωμένο κορμί της. Δίχως φτιασίδια και ωραιοποιήσεις. Ακόμα και πρόσωπα με ειδικό βάρος, όπως ο Λίνκολν, εμφανίζονται στη «Στρατιά» με τις πραγματικές τους διαστάσεις και όχι περιβεβλημένα από την αχλή του μύθου τους. Καίτοι η «Στρατιά» παραμένει ένα επικό βιβλίο, ο Ντοκτόροου δεν σταματά να μας υπενθυμίζει πως η νίκη σε έναν πόλεμο είναι ένα σκοτεινό πράγμα που δεν ξέρεις πώς να το διαχειριστείς.
Διατρέχοντας τις σελίδες του συγκεκριμένου βιβλίου, βρίσκεσαι αντιμέτωπος με την ανθρώπινη περίπτωση και όλα τα απόνερά της. Πρόκειται για έναν στοχασμό πάνω στη βία, στα πάθη και την ανηθικότητα του είδους μας. Από τεχνική άποψη, ο Ντοκτόροου, αποδεικνύεται μάστορας. Πατάει γερά στην παράδοση των μεγάλων Αμερικανών γραφιάδων και μας προσφέρει τη δική του εκδοχή με καθαρό και ανατρεπτικό τρόπο. Το βιβλίο ξεκινάει με τριτοπρόσωπη αφήγηση, γρήγορα όμως τα πρόσωπα αλλάζουν. Καθένα από αυτά αναλαμβάνει να συνεχίσει το μύθο ξετυλίγοντας τη δική του ιστορία.
Υπό αυτή την έννοια, αυτό το πολύπτυχο μυθιστόρημα ανήκει δικαιωματικά στον λεγόμενο μεταμοντέρνο χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Τόσο ως προς τη θεματική του προσέγγιση, αλλά και ως προς τον τρόπο που διευθετεί τα πράγματα από σελίδα σε σελίδα και από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Ένα σπουδαίο ανάγνωσμα, ενός πραγματικά σπουδαίου συγγραφέα που έχει τιμηθεί με το βραβείο «Pen/Faulkner» το 2006 και το «National Book Critics Circle Award” το 2005.
