‘Ενα επικό χρονικό, ηρωισμού και έρωτα
Ήτανε μια φορά μάτια μου κι έναν καιρό
μια όμορφη κυρά αρχόντισσα…
Κώστας Φέρρης
”Η Πριγκηπέσα Ιζαμπώ” είναι το δημοφιλέστερο έργο του σημαντικού Έλληνα πεζογράφου Άγγελου Τερζάκη – εκείνο που αγαπήθηκε περισσότερο απ’ όλα τα βιβλία του πολυγραφότατου συγγραφέα. Μύθος και ιστορία δένονται αριστοτεχνικά σ’ ένα μεσαιωνικό έπος που διαδραματίζεται στη φραγκοκρατούμενη Πελοπόννησο του 13ου αιώνα: κεντρικό γεγονός του ιστορικού μυθιστορήματος είναι η κατάληψη του κάστρου της Καλαμάτας το 1293 από εξεγερθέντες Έλληνες και Σλάβους χωρικούς, ενώ η βασική του ηρωίδα είναι η πριγκίπισσα Ισαβέλλα των Βιλλαρδουίνων, ιστορικό πρόσωπο που κυβέρνησε το Αχαϊκό δουκάτο – γυναίκα όμορφη και σημαντική αλλά ταυτόχρονα ”σημαδεμένη” από τη μοίρα, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, να φέρνει το θάνατο σ’ όλους τους άντρες που την αγάπησαν.
Το έργο ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό τα δυτικά ιπποτικά μυθιστορήματα, αντλώντας τη θεματική του από το βασικό τους μοτίβο, τον πόλεμο και τον έρωτα. Άξονες της αφήγησης είναι οι μάχες μεταξύ Φράγκων, Ελλήνων αλλά και κουρσάρων, καθώς και το ερωτικό πάθος του νεαρού Έλληνα Νικηφόρου Σγουρού, που ηγείται της εξέγερσης, για την πριγκίπισσα Ιζαμπώ – μια σχέση ανέφικτη και εξαρχής καταδικασμένη, αφού οι δύο πόλοι της βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα της διαμάχης, ενώ και η κοινωνική απόσταση μεταξύ τους είναι μεγάλη. Αλλά και το εθνικοαπελευθερωτικό στοιχείο είναι έντονο στην πλοκή, αφού ο Τερζάκης έγραψε την οριστική εκδοχή του έργου κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, χρησιμοποιώντας τον αγώνα εναντίον των Φράγκων για να μιλήσει για τα όσα συνέβαιναν στην σύγχρονή του Ελλάδα.
Το πολυσέλιδο αυτό μυθιστόρημα αποτελεί την άριστα φιλοτεχνημένη τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής: ιστορία και παράδοση, ενδυμασίες και τοποθεσίες, γλώσσα και πολιτισμός, όλα είναι άρτια σκηνογραφημένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια από το συγγραφέα, γι’ αυτό και η ατμόσφαιρα του βιβλίου είναι τόσο γοητευτική και απόλυτα πειστική. Ανάμεσα στα πολλά πρόσωπα του βιβλίου, το καθένα με τη δική ξεχωριστή φωνή και την παρουσία του στέρεα δομημένη στην πλοκή, το πρωταγωνιστικό δίπολο ενσαρκώνει δύο πολύ διαφορετικούς αλλά συμπληρωματικούς χαρακτήρες, εγκλωβισμένους στη δίνη των γεγονότων: η Ιζαμπώ, εύθραυστη και μελαγχολική, μένει παραδομένη στη μοίρα της και συμβιβασμένη με τον κοινωνικό της ρόλο, ενώ ο Σγουρός, ατίθασος, αυθόρμητος, παθιασμένος, αγωνίζεται διαρκώς να ξεχωρίσει απ’ το σωρό, να κερδίσει τη γυναίκα που αγαπά, να ελευθερώσει την πατρίδα του. Δίπλα τους, αλλά στο ημίφως της αφήγησης, στέκει ο Ιωάννης ντε Τουρναί, ως το προσωποποιημένο ιπποτικό ιδεώδες στην ευγενέστερη μορφή του. Η παρουσία του στο μύθο δίνει τη δυνατότητα στον Τερζάκη να συνδέσει το έργο του με τη μυστικιστική παράδοση του ιερού Γκράαλ και να πλάσει, με αφορμή το θάνατο του ιππότη, ένα από τα συγκινητικότερα κεφάλαια του βιβλίου.
Η γλώσσα του βιβλίου είναι αλήθεια ότι μοιάζει πολύ μακρινή για το σύγχρονο αναγνώστη όχι μόνο για τη μεσαιωνική της ορολογία, την οποία καλύπτει επαρκώς το γλωσσάριο της έκδοσης, αλλά και γιατί ο τρόπος χειρισμού της από τους κλασικούς Έλληνες συγγραφείς απέχει έτη φωτός από τη σύγχρονη λογοτεχνία. Αυτό όμως σε τίποτα δεν μειώνει την αναγνωστική απόλαυση του κειμένου, αντίθετα ενισχύει την αίσθηση ”ταξιδιού πίσω στο χρόνο” που αποπνέει το μυθιστόρημα.
Συμπερασματικά, ”Η Πριγκιπέσα Ιζαμπώ”, αν και δεν αποτελεί το χαρακτηριστικότερο έργο του Τερζάκη, είναι ένα καλογραμμένο και προσεγμένο μέχρι κεραίας λογοτεχνικό έργο της ”παλιάς σχολής”: ένα επικό χρονικό ηρωισμού και έρωτα, που θα σας μεταφέρει στον καιρό των ιπποτών, των τροβαδούρων και των κουρσάρων…
