Η γλώσσα του θανάτου

Μια ιδιόμορφη αστυνομική ιστορία συνέλαβε ο Αργεντίνος Pablo De Santis το 1998 γράφοντας τη «Μετάφραση» που μόλις τώρα κυκλοφόρησε στη χώρα μας. Για ποιο λόγο όμως χαρακτηρίζουμε ιδιόμορφη αυτή την αστυνομικού ενδιαφέροντος ιστορία; Για το γεγονός ότι δίπλα στα πρόσωπα που κινούνται μέσα σε αυτήν, αθέατη πρωταγωνίστρια, σιωπηλή και κραυγαλέα ταυτόχρονα, αναδεικνύεται η γλώσσα με τα νοήματα, τα υπονοούμενα και τη σιωπή της.

Ο Μιγκέλ, ένας σαραντάρης μεταφραστής, όχι ιδιαίτερα επιτυχημένος, ανήσυχος ακόμα και μέσα στον γάμο του, δέχεται μια πρόσκληση για να συμμετάσχει σε ένα συνέδριο μεταφραστών. Όταν βλέπει ότι στον κατάλογο των συνέδρων συμπεριλαμβάνονται  η Άννα –ένας έρωτας που τελείωσε άδοξα– και ο Ναούμ –ένας φίλος που αποδείχθηκε εχθρός–, αποφασίζει ότι αξίζει τον κόπο να λάβει μέρος. Τίποτα δεν τον έχει προετοιμάσει για αυτό που θα συναντήσει. Το συνέδριο διοργανώνεται σε μια ξεχασμένη παραθαλάσσια πόλη, σε ένα ξενοδοχείο όπου μόνο το μισό κτίσμα έχει ολοκληρωθεί, σε μια περίοδο που η θάλασσα ξεβράζει νεκρούς θαλάσσιους λέοντες. Όταν ένας εκκεντρικός μεταφραστής βρίσκεται νεκρός, ο θάνατός του αποδίδεται σε ατύχημα. Όταν όμως βρίσκεται νεκρό και δεύτερο άτομο, τα πράγματα περιπλέκονται. Μήπως ανάμεσα στους συνέδρους κυκλοφορεί ένας δολοφόνος; Τι συνδέει τους δύο νεκρούς και ποια μπορεί να είναι η «γλώσσα του Αχέροντα» που φαίνεται να μελετούσαν και οι δύο; Ο Μιγκέλ συνειδητοποιεί ότι για να λυθεί ο γρίφος πρέπει να ανακαλύψει τα μυστικά μιας γλώσσας που μιλούν οι νεκροί και να μάθει ποιο ρόλο διαδραματίζουν σε αυτό το μυστήριο η Άννα και ο Ναούμ, δύο άνθρωποι που καθόρισαν το παρελθόν του.

Είμαι σίγουρη ότι το συγκεκριμένο μυθιστόρημα θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα από τους μεταφραστές και όσους ασχολούνται με τα ζητήματα της γλώσσας. Οι ιδιαιτερότητες της μεταφραστικής εργασίας, οι δυσκολίες, τα αστεία και οι αντιπαλότητες του επαγγέλματος αναδεικνύονται πότε με ουδέτερο ύφος και πότε με καυστικό τρόπο μέσα από τη λιτή και κοφτή γραφή του Pablo De Santis. Το μυστήριο αρχίζει, το νουάρ στοιχείο προβάλλει εμφατικά μέσα στη σχεδόν έρημη πόλη και τις παγερές νύχτες, η αναζήτηση του ενόχου –εάν πράγματι υπάρχει– συνεχίζεται μέχρι τέλους, αλλά όλα αυτά περνούν μάλλον σε δεύτερη μοίρα για τον συγγραφέα, αποτελούν πρόφαση. Το συνέδριο και οι φόνοι είναι η αφορμή για να ασχοληθεί με τη γλώσσα, τις ιδιοτροπίες της κάθε γλώσσας προς μετάφραση, με τις ιδιοτροπίες του εκάστοτε μεταφραστή. Γλώσσες νεκρές, ζωντανές, που οδηγούν στον θάνατο ή σε συνομιλίες με φανταστικά πλάσματα, όλες αποτελούν μέρος της ανάγκης του ανθρώπου για επικοινωνία και ζωή. Ο Pablo De Santis, λοιπόν, παίρνει τη γλώσσα (αυτή τη μία, τη γέφυρα ανάμεσα σε δύο άγνωστα σημεία) και την τοποθετεί δίπλα στον πρωταγωνιστή της ιστορίας και σταδιακά την καθιστά θεατή, πρωταγωνίστρια και τελικά κριτή. Η «Μετάφραση» είναι μια έξοχη νουβέλα, προσεχτικά μεταφρασμένη από τον Κρίτωνα Ηλιόπουλο, και σίγουρα θα ικανοποιήσει τους λάτρεις λογοτεχνικών-γλωσσικών γρίφων.