Συναισθηματική Ανάπτυξη και Συναισθηματική Νοημοσύνη: Το κλειδί της επιτυχίας
Είστε συναισθηματικά εγγράμματοι;
Η Βασιλική Παππά είναι συμβουλευτική ψυχολόγος. Έχει διδάξει Ψυχολογία στα τμήματα Προσχολικής Αγωγής και Κοινωνικής Εργασίας της Σχολής Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας του ΤΕΙ Αθήνας, στο Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου, καθώς και σε διάφορα μεταπτυχιακά προγράμματα. Σπούδασε Ψυχολογία και Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκανε τη μεταπτυχιακή της ειδίκευση στη Σχολική Ψυχολογία και συνέχισε με την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα τη σχέση της οικογενειακής κατάστασης γονέων με τους παράγοντες της συμπεριφοράς και της αυτοαντίληψης εφήβων, καθώς και της ποιότητας της σχέσης τους με τους γονείς τους. Έχει συγγράψει τα βιβλία: «Επάγγελμα Γονέας. Ψυχολογικοί τύποι γονέων και συμπεριφορά παιδιών και εφήβων», «Γονείς, παιδιά και ΜΜΕ. Ένας οδηγός γονικής συμπεριφοράς». Έχει μεταφράσει το βιβλίο του Κ. Στάινερ «Συναισθηματική νοημοσύνη με καρδιά» και έχει επιμεληθεί επιστημονικά το βιβλίο «Το σοκ της ανατροφής» των Π. Μπρόνσον και Α. Μέριμαν. Επίσης, έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Ποιήσεις» (Αθήνα, 1992, Γ΄ Βραβείο Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών) και «Γύψος ή Πορσελάνη» (Έψιλον, 1993), ενώ ποιήματά της έχουν συμπεριληφθεί στον συλλογικό τόμο «Η γεωμετρία μιας αθέατης γενιάς. Ανθολογία ποίησης της γενιάς του ’90» (Μανδραγόρας, 2002).
Το πρώτο μέρος του βιβλίου αφορά το ζήτημα της Συναισθηματικής Ανάπτυξης. Δίνεται –σε προσιτή γλωσσική απόδοση– ο ορισμός της έννοιας των συναισθημάτων, των λειτουργιών τους και της νευροφυσιολογίας τους, καθώς επίσης αναπτύσσονται θεωρίες σχετικά με τη συναισθηματική ανάπτυξη. «Το συναίσθημα είναι η υποκειμενική σχέση μεταξύ ατόμου και γεγονότος» (σελ.20). «Ο όρος συναίσθημα στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται ευρύτατα και πολυποίκιλα, συχνά με διαφορετικούς τρόπους. Γενικά, ο όρος συναισθήματα υποδηλώνει τα αισθήματα που μας προκαλεί μια εμπειρία.… Τα συναισθήματα αποτελούν βασική παράμετρο των συναλλαγών μας με το περιβάλλον, καθοδηγούν και αναδιαρθρώνουν τη δράση, μας κινητοποιούν, δίνουν χρώμα και νόημα στην καθημερινότητα και μας καθιστούν πρωταγωνιστές και όχι απλώς θεατές της ζωής (Arnold, 1960)» (σελ.13). Έπειτα η συγγραφέας περιγράφει τον συναισθηματικό κόσμο και τη λειτουργία του ξεκινώντας από τη βρεφική ηλικία και καταλήγοντας στην εφηβική. Αναφέρεται αναλυτικά στα βασικά και πρωτογενή συναισθήματα που είναι η χαρά, το γέλιο, ο φόβος, ο θυμός, η επιθετική συμπεριφορά, η λύπη, η έκπληξη, η αποστροφή, η ντροπή. Ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο του πρώτου μέρους αφορά τη συμβολή της αντίληψης στη συναισθηματική λειτουργία. Επίσης, περιγράφεται η άμεση σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στη συναισθηματική ανάπτυξη και στην κοινωνική ανάπτυξη.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου έχει τον τίτλο «Συναισθηματική Νοημοσύνη» και στα κεφάλαιά του αναλύεται ο όρος και οι εννοιολογικές και θεματικές του διαστάσεις. «Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μια έννοια που συνδέεται στενά με την έννοια της ψυχικής υγείας. Πρόκειται για την ικανότητα κάποιου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τη συναισθηματική κατάσταση τόσο του ίδιου όσο και των άλλων ανθρώπων, και να ανταποκρίνεται σε αυτές με τον κατάλληλο τρόπο» (σελ. 115). Τονίζεται ότι μπορεί να είναι πιο σημαντική και από τον δείκτη νοημοσύνης (IQ) για την ευτυχία γενικότερα του ατόμου και για την επιτυχία του στον επαγγελματικό τομέα. «Το να είναι κάποιος “συναισθηματικά έξυπνος/ευφυής” σημαίνει να χρησιμοποιεί το συναίσθημα με λογική, με εξυπνάδα» (σελ.117).
Η συγγραφέας βασικά έρχεται με επιχειρήματα να καταρρίψει τον μύθο περί ανωτερότητας της λογικής σε σχέση με το συναίσθημα. Σήμερα στο προσκήνιο βρίσκεται το αξίωμα του «έλλογου συναισθήματος», του συναισθήματος που όπως υποστηρίζει η συγγραφέας χρησιμοποιεί τη λογική για την παραγωγική του αξιοποίηση και την επωφελέστερη για το άτομο διαχείρισή του. Επίσης, προτρέπει τον αναγνώστη να αναρωτηθεί για τη συναισθηματική του ανάπτυξη και τη συναισθηματική του νοημοσύνη.
Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι προϊόν δύο ικανοτήτων, της ατομικής και της κοινωνικής ικανότητας. Συνδέεται η συναισθηματική ανάπτυξη και η συναισθηματική νοημοσύνη με την ευτυχία και την επιτυχία και γενικότερα με τις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι αναγνώστες μπαίνουν στη διαδικασία να αναρωτηθούν αν κατέχουν τον συναισθηματικό αλφαβητισμό και αν όχι μήπως σε αυτό οφείλονται κάποιες αποτυχίες τους.
Το περιεχόμενο του βιβλίου υποστηρίζεται από μια αρκετά πλούσια βιβλιογραφία, πράγμα το οποίο κατοχυρώνει την αξία του και την αξιοπιστία των θέσεων που προβάλλει. Η συγγραφέας απευθύνεται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιώντας απλή γλώσσα –όχι όμως εκλαϊκευμένη– και επιτυγχάνει να το διαφωτίσει σύντομα και ουσιαστικά για τη σπουδαιότητα της συναισθηματικής ανάπτυξης και της συναισθηματικής νοημοσύνης στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του και των διαπροσωπικών του σχέσεων. Η απλή και στυγνή λογική δίνει τη σκυτάλη στο έλλογο συναίσθημα και κρίνεται πλέον αναγκαίος και επιτακτικός ο συναισθηματικός αλφαβητισμός για τη διασφάλιση της ψυχικής μας υγείας.
