Ήδη από το κλείσιμο του επιλόγου της εμβριθεστάτης και υπερ-συν-δημιουργικής Καθηγήτριας ΖΩΗΣ ΣΑΜΑΡΑ, που φιλοτέχνησε τη μετάφραση κι εκπόνησε αυτό το ιδιαίτερα κατατοπιστικό κείμενο του τέλους, φαίνεται καθαρά η νοσταλγία για ένα θέατρο υψηλού ποιητικού λόγου σε μια εποχή που οι καμποτίνοι και οι παντόμιμοι συνεχίζουν τις διεθνείς «αρπαχτές» τους, αλλά ενδεδυμένοι τώρα με πανεπιστημιακές καλύψεις και θεωρητικές οχυρώσεις αμφιβόλου κύρους, προφανώς ανιστόρητες κι εν τέλει αντι-αισθητικές.
Διαβάζω από το σημείωμα της εξαίρετης ποιήτριας και βαθιάς μελετήτριας των θεατρικών φαινομένων Ζωής Σαμαρά (που τιμάει τον τίτλο του πανεπιστημιακού δασκάλου): «Συγγραφέας σπουδαίων θεατρικών έργων… ο Jean Giraudoux (1882-1944) μας χαρίζει ένα φαινομενικά ανάλαφρο έργο, παίζοντας με την επιτυχία και τις επιπτώσεις της, δεν παύει όμως ποτέ να εντυπωσιάζει με τη θεατρικότητα και τη λογοτεχνική υφή του λόγου του και να παραπέμπει σε εξέχουσες στιγμές στην ιστορία του θεάτρου, όταν οι θεατρικοί συγγραφείς ήταν επίσης οι πιο σημαντικοί ποιητές της εποχής τους». Μάλιστα. «Σοφόν το σαφές». Έμμεσο σχόλιο για την κατάντια των σημερινών παρακμιακών θεαμάτων, όπου η παρεξηγημένη «Σωματικότητα» γίνεται καραμέλα και μαστίχα ΧΩΡΙΣ ιαματικές δυνατότητες. Αλλά αυτό είναι θέμα για ένα άλλο δοκίμιο.
Όμως η καλή ερευνήτρια αυτο-κρίνεται εμμέσως, χωρίς να αυτολογοκρίνεται. Διατηρεί ως φαίνεται μία εναργή εξωτερική παρατηρήτρια την ώρα που εργάζεται λογοτεχνικώς κι έτσι μπορεί να βλέπει τις δυσχέρειες της δουλειάς της και τις λύσεις που δίνει από μια εξωτερική, «επιστημονική» αλλά όχι κι απαραιτήτως «σχολαστική» (με την αρνητική χροιά) ματιά.
Ας την ακούσουμε και πάλι και θα κερδίσετε πολλά ως προς τη θεωρητική αντιμετώπιση της μεταφραστικής πρακτικής: «Είναι στιγμές που μόνο μια δημιουργική μετάφραση μπορεί να αποδώσει σωστά το πνεύμα του έργου. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν ο συγγραφέας παίζει με θηλυκές και αρσενικές λέξεις, που το γένος τους δεν συμπίπτει αναγκαστικά στη γαλλική και την ελληνική. Μια ευκαιρία για τον ονειροπόλο μεταφραστή αλλά και μια αποκάλυψη της ψυχής της ηρωίδας, που δεν μπορεί να φανταστεί άνδρα πίσω από μια θηλυκή λέξη. Πρόβλημα έλλειψης φαντασίας, όπως εξομολογείται, ή εσωστρέφεια και οικειότητα μόνο με τη δική της ψυχή;» (σελ. 77).
Εδώ είναι σαφής η βάσανος στην οποία υποβάλλει εαυτήν και το κείμενο η υποδειγματική μεταφράστρια. Μάθημα ζωής για κάθε έναν αυτόκλητο «μεταφραστή» που αποσπά μάλιστα και βραβεία για μεταγλωττίσεις στο πόδι κειμένων που γράφτηκαν σε γλώσσες που ΔΕΝ γνωρίζει.
Η ποιήτρια Ζωή Σαμαρά διδάσκει εδώ ήθος και γραφή, μετάφραση κι αναδημιουργία, ποίηση και θέατρο. Προτείνω αυτό το μονόπρακτο να μπει τάχιστα στο ρεπερτόριο ενός κρατικού μας θεάτρου, ενδεχομένως του Κ.Θ.Β.Ε. Για πολλούς ιστορικούς, παιδαγωγικούς και ψυχωφελείς λόγους. Τα μεγάλα ποιητικά δραματικά κείμενα δεν μπαγιατεύουν, δεν βγαίνουν ποτέ «εκτός εποχής», γιατί γράφονται κυριολεκτικά με αίμα.
