«Το να έχεις μια γιαγιά είναι σαν έχεις μια στρατιά»
Ένα από τα πιο ευφυή, αληθινά συγκινητικά, κωμικά και εντελώς σουρεαλιστικά μυθιστορήματα που έχω διαβάσει τα τελευταία χρόνια, είναι το διεθνές best seller (δικαίως) του Σουηδού συγγραφέα Fredrik Backman. Θα σας κάνει να γελάσετε, θα σας κάνει να κλάψετε και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό το δίδυμο γιαγιάς-εγγονής θα το αγαπήσετε από την καρδιά σας.
Η Έλσα είναι επτά χρονών, πολύ μόνη της και πολύ ώριμη για την ηλικία της, όπως της λένε οι «μεγάλοι» μάλλον σαν επίκριση, ενώ η γιαγιά της, η άρρωστη γιαγιά της που το σκάει από το κρεβάτι του νοσοκομείου για να κάνει τα πιο τρελά πράγματα, είναι η σούπερ ηρωίδα της: οι σούπερ δυνάμεις της γιαγιάς της είναι να σώζει ζωές, ήταν γιατρός που συμμετείχε σε ανθρωπιστικές αποστολές, αλλά και να τρελαίνει κόσμο με την «ανώριμη» συμπεριφορά της για την ηλικία της. Καπνίζει, πίνει, οδηγεί χωρίς δίπλωμα, τσακώνεται με τους αστυνομικούς και γενικά καθόλου καλά δεν τα πάει με την όποια μορφή εξουσίας, και έχει ζήσει τη ζωή της εντυπωσιακά και ακραία. Για να σας δώσω μια ιδέα, αν η Πίπη η Φακιδομύτη γινόταν ποτέ γιαγιά, αυτή θα ήταν η γιαγιά της Έλσας. Αλλά αυτό που κάνει κυρίως είναι να προστατεύει την εγγονή της από την ασχήμια αυτού του κόσμου και από όλους εκείνους που έπαθαν ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε κάποιον: έχασαν τη φαντασία τους.
Οι δυο τους έχουν φτιάξει μια δική τους παραμυθοχώρα, και μια δική τους μυστική γλώσσα: εκεί όλα, ακόμα και τα πιο δραματικά και δύσκολα, είναι ιστορίες προορισμένες για γοητευτικά παραμύθια με αγγέλους της θάλασσας, συννεφόζωα, αρκουδόσκυλους και τον γενναίο Λυκόκαρδο που προστατεύει τη χώρα τους από τις ύπουλες Σκιές… Έτσι η Έλσα αντέχει την πραγματικότητα της δύσκολης σχέσης της με τη μαμά της, τη μοναξιά της αφού είναι «διαφορετική» και δεν έχει φίλους, τους δασκάλους της που δεν διαβάζουν κόμικς άρα δεν ξέρουν από «ποιοτική λογοτεχνία» όπως λέει, και το καθημερινό bullying που υφίσταται από τα άλλα παιδιά του σχολείου, ακριβώς επειδή είναι διαφορετική.
Όμως, η σούπερ ηρωίδα της, η στρατιά της που στέκεται πάντα στο πλευρό της, θα πεθάνει. Και η μικρή θα πρέπει να φέρει εις πέρας την τελευταία μυστική αποστολή που της ανέθεσε: να παραδώσει μια σειρά από επιστολές σε ανθρώπους που η γιαγιά της γνώριζε, στις οποίες τους ζητάει συγγνώμη. Έτσι αρχίζει μια περιπέτεια για την Έλσα, με συμμάχους της έναν μοναχικό άντρα, το «Τέρας» της πολυκατοικίας, και έναν τεράστιο σκύλο που κινδυνεύει να τον θανατώσουν, μέσα από την οποία θα μάθει πολλά για τη γιαγιά της τα οποία δεν γνώριζε. Κυρίως, ότι και οι σούπερ ήρωες κάνουν πολλά και μεγάλα λάθη, όπως όλοι μας…
Το είπα από την αρχή ότι αυτό είναι ένα βιβλίο που θα σας συγκινήσει, πολύ, και θα το αγαπήσετε. Ο Fredrik Backman όμως πέρα από το συναίσθημα και το σουρεαλιστικό χιούμορ του μυθιστορήματος, κάνει κάτι πολύ παραπάνω: ξεγυμνώνει τη σύγχρονη κοινωνία και τον δήθεν πολιτισμό της, αποκαλύπτοντας πόση μοναξιά, πόσες άδειες ψυχές και ζωές κρύβονται πίσω από τα προσωπεία που φορούν οι «λειτουργικοί», οι «άψογοι», οι «καθωσπρέπει». Και δεν το κάνει με τη μορφή κοινωνικής καταγγελίας, αλλά με κατανόηση και αγάπη και τρόπο παραμυθένιο, μέσα από τα μάτια ενός παιδιού που είναι το μόνο που βλέπει «πως ο βασιλιάς είναι γυμνός». Αλλά η Έλσα μπορεί να βλέπει, γιατί η φοβερή και τρομερή γιαγιά της την έμαθε να το κάνει. Κι αυτό νομίζω είναι το πιο σημαντικό παιδαγωγικό μήνυμα του βιβλίου προς γονείς και εκπαιδευτικούς. Και εκτιμώ ότι όσοι είναι γονείς πρέπει να διαβάσουν αυτό το σύγχρονο «παραμύθι» (και με την έννοια της παραμυθίας) μαζί με τα παιδιά τους.
Και ναι, όποιος έχει γιαγιά έχει στρατιά, ακόμα κι αν το καταλάβει πολύ αργά, όταν εκείνη δε θα ζει πια: η ευγνωμοσύνη που θα νιώθει ως ενήλικος κάθε φορά που θα συνειδητοποιεί πόσα εκείνη του έμαθε και από πόσα τον προστάτεψε ως παιδί, θα είναι τεράστια…
