Αλυσίδες του παρελθόντος

Αναζήτηση της ελεύθερης ζωής

Ο Πάνος Μπαΐλης γεννήθηκε το 1958 στο Άνω Κοτσανόπουλο της Πρέβεζας και εργάζεται ως δημοσιογράφος στην Αθήνα.

Το συγκεκριμένο αφήγημα μας μεταφέρει στην περιοχή της Ηπείρου, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο Κωνσταντής φεύγει από τις φυλακές της Κέρκυρας, όπου βρισκόταν έγκλειστος για ένα έγκλημα για το οποίο είχε άδικα κατηγορηθεί. Γυρνάει στο χωριό για να εκδικηθεί τους συγχωριανούς του που τον είχαν καταδικάσει. Γίνεται ληστής, κλέβοντας τους τοπικούς κτηματίες και προύχοντες και καταφεύγει στα βουνά. Ο αρχηγός της τοπικής αστυνομίας αρχίζει το κυνήγι  του Κωνσταντή, όμως οι προσπάθειές του μένουν άκαρπες. Τα ίδια μηδαμινά αποτελέσματα έχουν και τα εγχειρήματα των περιφερειακών διοικητών της αστυνομίας και του στρατού. Η φήμη του νεαρού Κωνσταντή εξαπλώνεται γρήγορα. Γίνεται ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής. Δεν αργεί να κάνει και τους πρώτους του φόνους. Οι τοπικοί άρχοντες και η αστυνομία τον χαρακτηρίζουν ως την πιο επικίνδυνη απειλή και τον επικηρύσσουν με μεγάλα χρηματικά ποσά ως αμοιβή. Όμως η κίνηση του Κωνσταντή ν’ αφήνει πολλά λεφτά σε φτωχούς χωρικούς που προσφέρουν στον ίδιο και τους φίλους του φαγητό, νερό και στέγη, αποκλιμακώνει προσωρινά την ατμόσφαιρα. Ο νεαρός ήρωας παντρεύεται την κόρη ενός κτηματία και με τη βοήθεια δυο ανθρώπων που γνώρισε στα βουνά γίνεται έμπορος. Για λίγο διάστημα απολαμβάνει την ήρεμη ζωή που πάντα ονειρευόταν. Οι συνθήκες όμως και ο πρότερος βίος τον οδηγούν και πάλι στην παρανομία. Παράλληλα γεννιέται το πρώτο του παιδί. Την ίδια περίπου περίοδο βγαίνει ο νόμος Βενιζέλου, με τον οποίο δίδεται χάρη σε όσους παρανόμους παραδίδουν εγκληματίες στην αστυνομία. Για πρώτη ουσιαστικά φορά ο Κωνσταντής βλέπει την πόρτα της ελευθερίας του κοντά. Όμως, πόσο εύκολα μπορεί να ξεφύγει κάποιος από το παρελθόν, όταν αυτό τον καταδιώκει διαρκώς;

«Η επιστροφή» είναι ένα αφήγημα γεμάτο από μυρωδιές και εικόνες της Ηπείρου, την εποχή που οι άνθρωποι βρίσκονταν πιο κοντά στη φύση. Ο συγγραφέας περιγράφει άριστα το κλίμα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα στην περιφέρεια. Η αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο, ενώ η γλώσσα του κειμένου είναι προσαρμοσμένη στον τόπο και το χρόνο της αφήγησης, χωρίς να δημιουργεί προβλήματα στο σύγχρονο αναγνώστη. Τα μακροσκελή κεφάλαια χωρίζονται ανάλογα με τις περιόδους στη ζωή του ήρωα, ενώ οι διάλογοι, λιτοί και περιεκτικοί, παρουσιάζουν εύστοχα το χαρακτήρα των ανθρώπων εκείνης της εποχής και δη των χωρικών. Τέλος, η ροή του κειμένου είναι ακατάπαυστη, χωρίς πλατειασμούς ή άστοχες παρατηρήσεις και δίχως να κουράζει τον αναγνώστη.

Το συγκεκριμένο βιβλίο παρουσιάζει την προσπάθεια του ανθρώπου να ξεφύγει από το παρελθόν, αναζητώντας την ελευθερία και την ησυχία του, θέτοντας στο φόντο ένα εξαιρετικό τοπίο, πλούσιο σε Ελλάδα.