“Οι τρεις πράξεις μιας πολιτικής δίκης”

 .
Από τον προφορικό Σωκράτη(470π.χ.-399π.χ.) στον γραπτό Πλάτωνα (427π.χ.-347π.χ.), έναν από τους καλύτερους λογοτέχνες και φιλοσόφους όλων των εποχών. Μέσα από τα έργα του, Ευθύφρων, Απολογία και Κρίτων, γεννιέται η σχέση του συγγραφέα με τον αναγνώστη και εμφανίζεται ένας νέος τρόπος γραφής, τελείως διαφορετικός από την ποίηση ή το θέατρο, η πεζογραφία. Το δοκίμιο. Ο Πλάτων διαμορφώνει μέσα από τα κείμενα αυτά και το δικό του συγγραφικό στυλ, παίζει ακόμη με τις λέξεις, για να  τις αποκαλέσει στο τέλος βουβές. Τα κείμενα γραμμένα στον παρόντα χρόνο διατηρούν την φρεσκάδα του τώρα μεταφέροντας τον αναγνώστη στο τότε που τα γεγονότα, διαδραματίζονται.

Στον Ευθύφρονα  –γράφτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του Σωκράτη– ο Πλάτων διαμορφώνει την προσωπικότητα του Σωκράτη, του μέχρι τότε γνωστού προφορικού σοφού, που δεν άφησε τίποτα γραπτό,( θεωρούσε το γραπτό, πλάνη αλήθεια, διότι επιδέχεται πολλές ερμηνείες). Παράλληλα στήνει το σκηνικό της εποχής κατά την οποία του παραδίδεται η γραφή ή αλλοιώς, η κατηγορία. Σε αυτόν τον διάλογο προσπαθεί να δώσει τον ορισμό του τι είναι όσιο και τι ανόσιο, επιδεικνύοντας παράλληλα την υψηλή τέχνη της λογικής των επιχειρημάτων και της ρητορικής δεινότητας του Σωκράτη, εγείροντας και το κατ΄ έπέκτασιν ερώτημα. Ό,τι είναι όσιο είναι και δίκαιο; Ή μήπως ό,τι είναι όσιο είναι δίκαιο, ενώ όλα ό,σα είναι δίκαια δεν είναι όσια; Ο Ευθύφρων αδυνατώντας να αντιπαρατεθεί στα επιχειρήματα του προφασίζεται κάτι επείγον,που τον αναγκάζει να φύγει.

Ο Ευθυφρων -σαρκασμός το όνομα-  ήταν όχι μόνο ένα πρόσωπο αλλά ήταν ο καθρέπτης του προσώπου της κοινωνίας που θα καταδίκαζε σε λίγο τον γέροντα σοφό Σωκράτη. Η  ειρωνεία του  Σωκράτη, απέναντι στον “σοφό” μάντη, κρατούν σε μεγάλο ενδιαφέρον τον αναγνώστη ο οποίος ελπίζει -ενώ ξέρει το τέλος- πως έτσι όπως χειρίστηκε τον Ευθύφρονα, έτσι θα  χειριστεί και τους δικαστές του. Τέλος, ο Σωκράτης σύρεται σε δίκη και δέχεται να υπερασπισθεί τον εαυτό του, από σεβασμό και υπακοή στους νόμους.

Στην Απολογία,  έργο το οποίο θεωρείται ίσως το τελειότερο που γράφτηκε ποτέ,  ο Σωκράτης μονολογεί και απευθύνεται για πρώτη φορά στο πλήθος, κρίνοντας Κοινωνία, Σύστημα, Ποιητές. Με πολύ απλά επιχειρήματα, όπως απλή είναι η αλήθεια, παραδέχεται ότι δεν ξέρει να μιλά, αρθρώνει το άτοπο, ακυρώνει την έννοια της αγοράς, δεν μιλά πολιτικά και καταρρίπτει τις εις βάρος του κατηγορίες, από Μέλητο, Άνυτο, Λύκωνα. Δευτερολογεί προκειμένου να ορισθεί η ποινή που θα  του επιβληθεί και προφητεύει για όσους τον καταδίκασαν, ενώ συνομιλεί φιλικά με τους πραγματικούς δικαστές, που τον αθώωσαν. Μέσα από την Απολογία, ορίζεται ο Καταστατικός Χάρτη της Ηθικής του ανθρώπου, που ολοκληρώνεται στον παρακάτω διάλογο.

Στο Κρίτωνα, τριάντα μέρες (τριάντα αργύρια) μετά, το ιερό πλοίο επιστρέφει και ο Σωκράτης πρέπει πλέον να θανατωθεί. Ο Πλάτωνας στήνει το παρακάτω σκηνικό. Το κελί, ο γέροντας Σωκράτης, ο γέροντας φίλος του Κρίτων και οι Nόμοι. Ο Κρίτων φθάνει αξημέρωτα και λειτουργώντας σαν «ο τελευταίος πειρασμός», τον ικετεύει να δεχθεί να τον φυγαδεύσουν. Όμως ο Σωκράτης επιχειρηματολογώντας τονίζει, πως σημασία δεν έχει το ζείν αλλά το ευ ζείν, και  απορρίπτει κάθε ενέργεια που θα τον έκανε ανάξιο των Θεών, των νόμων, της πολιτείας, των φίλων, της οικογένειας, του εαυτού του και των αξιών που δίδασκε σ’ όλη του την ζωή. Και πίνει το κώνειο.

Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος  βραβευμένος συγγραφέας και εν προκειμένω μεταφραστής, με ένα εισαγωγικό κείμενο ιδιαίτερα κατατοπιστικό μεταφέρει τον αναγνώστη στην εποχή κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα, κάνοντας αναφορά και στα πολιτικά γεγονότα τα οποία ερμηνεύουν τα πως και τα γιατί. Χωρίς να μένει στις ιδιαιτερότητες της γλώσσας –με το αρχαίο κείμενο παραπλεύρως- αλλά και χωρίς να την κάνει πιο πτωχή, με σεβασμό προς το κείμενο και την σοβαρότητά του, διατηρεί το σφρίγος και τη δύναμη των συναισθημάτων. Αποτέλεσμα: παραδίδεται  στον αναγνώστη  ένα έργο εύληπτο, κατανοητό σε μια γλώσσα σύγχρονη που τον έλκει να το διαβάσει χωρίς να το αφήνει από τα χέρια του και χωρίς να χάνει τίποτα από τα νοήματα, την σκιαγραφούμενη προσωπικότητα του Σωκράτη, ή την τεχνική του συγγραφέα Πλάτωνα.
Σε αναμονή λοιπόν και του Φαίδωνα ή Περί της Αθανασίας της ψυχής.