Χαμένα όνειρα και ξαναγεννημένη ελπίδα
Στο τελευταίο της βιβλίο με τίτλο «Διάψευση», η Αγγελική Σμυρλή (Πάφος, 1938) ανατρέχει στην ιστορία των Τουρκοκυπρίων στην Κύπρο τα τελευταία πενήντα, περίπου, χρόνια. Το κύριο πρόσωπο του βιβλίου είναι ο γιατρός Ορχάν, 70 χρονών σήμερα, φλογερός πατριώτης (Κύπριος), άλλοτε υποστηρικτής του Ραούφ Ντενκτάς. Το έναυσμα για να ξεκινήσει την αναδρομή στην πορεία του μέσα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, δίνει η είδηση ότι αναγνωρίστηκαν τα οστά του Οδυσσέα, ενός Ελληνοκύπριου με τον οποίο ήταν φίλοι από παιδιά, αλλά τους χώρισαν οι διαφορετικές εξελίξεις στην ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινότητα μετά το 1963. Φλογερός πατριώτης και ο Οδυσσέας, μαχητής της ΕΟΚΑ και υποστηρικτής της Ένωσης αυτός, εκτελέστηκε από τους Τούρκους τον Αύγουστο του 1974 και παρέμεινε αγνοούμενος μέχρι τώρα. Βρισκόμαστε στην Κύπρο της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα, μετά την απόρριψη του σχεδίου Ανάν από τους Ελληνοκυπρίους.
Η πολύ καλή γνώση της ιστορίας των Τουρκοκυπρίων και η αφηγηματική άνεση της Σμυρλή, γνωστή στους αναγνώστες προηγούμενων βιβλίων της («Γαλατείας και Πυγμαλίωνος», «Αναφορά στο Νικόλαο Θησέα» κ. ά.), κάνουν το βιβλίο να διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Η «διάψευση» του τίτλου αναφέρεται, προφανώς, στις ελπίδες και τις προσδοκίες εκείνων των Τουρκοκυπρίων, όπως ο Ορχάν, που συστρατεύτηκαν απρόθυμα με την TMT όταν ξεκινούσε ο απελευθερωτικός αγώνας των Ελληνοκυπρίων κατά των Άγγλων με στόχο την Ένωση με την Ελλάδα, και ακολούθησαν τον μετέπειτα ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς, με την ελπίδα της διάσωσης του «τουρκισμού» στην Κύπρο και, κυρίως, της διασφάλισης της παραμονής των Τουρκοκυπρίων στη γη που γεννήθηκαν, για να δουν τα όνειρά τους να γκρεμίζονται πότε από τους Ελληνοκύπριους, πότε από τους ίδιους τους ηγέτες τους και την Τουρκία.
Η αφήγηση, καθώς εξελίσσεται στη διάρκεια λίγων μόνο ημερών, μέχρι και την ημέρα της κηδείας των οστών του Οδυσσέα στο νότιο τμήμα του νησιού, διακρίνεται επίσης για τη θεατρικότητά της, καθώς οι διάλογοι του Ορχάν με φίλους ή πρώην φίλους και συναγωνιστές του, φανερώνουν τα διλήμματα, τους προβληματισμούς αλλά και την αποφασιστικότητα εκείνων που με τις πράξεις τους κινούν την Ιστορία.
Όμως η συγγραφέας επιφυλάσσει για τους αναγνώστες ένα ευχάριστο τέλος. Η ελπίδα θα ξαναγεννηθεί, όταν τη θέση του μίσους πάρει η αγάπη. Κι όταν οι υποτιθέμενοι νικητές του 1974 αναγνωρίσουν ότι, τελικά, ήταν κι αυτοί χαμένοι.
