Τι θα έκανες διαφορετικά τη δεύτερη φορά;
Όταν διάβασα πριν από χρόνια το βιβλίο του Henry James «Το θηρίο στη ζούγκλα» (εκδόσεις Άγρα), το οποίο ήταν και η πρώτη επαφή με τον σπουδαίο συγγραφέα, ήταν το άνοιγμα μιας πόρτας σ’ έναν κόσμο πιο εσωτερικό και δύσκολο. Όμως ήταν μια γνωριμία που έμεινε χαραγμένη μέχρι και σήμερα.
Στη νουβέλα «Η δεύτερη ευκαιρία» συναντάμε τον Ντένκομπ, ένα γνωστό συγγραφέα, σε προχωρημένη ηλικία, να περνά το χρόνο του σε μια παραθαλάσσια κωμόπολη της νοτιοδυτικής Αγγλίας. Κρατά στα χέρια του το νέο του βιβλίο «Μέσοι χρόνοι» και περιδιαβαίνει στην εξοχή, αναζητώντας μια δεύτερη ευκαιρία για να ολοκληρώσει όλα εκείνα που άφησε στη μέση, να αδράξει τη ζωή στο μεδούλι της και όχι μόνο ως συγγραφέας-παρατηρητής, όπως πέρασε τα χρόνια που του δόθηκαν.
Σε μια από τις βόλτες του θα γνωριστεί με τον νεαρό γιατρό Χιου, ο οποίος κρατά στα χέρια του επίσης ένα από τα πρώτα αντίτυπα του έργου του Ντένκομπ «Μέσοι χρόνοι» και δηλώνει φανατικός θαυμαστής του συγγραφέα. Ο Χιου συνοδεύει μια γηραιά κυρία ως προσωπικός της γιατρός. Μόλις αντιλαμβάνεται ότι ο άνθρωπος που γνώρισε είναι ο αγαπημένος του συγγραφέας, φεύγει από κοντά της και βρίσκεται στο πλευρό του Ντένκομπ, ο οποίος πλέον έχει καταπέσει και είναι κλινήρης. Ο Χιου, καθώς οι περιστάσεις τον πιέζουν, καλείται να επιλέξει ανάμεσα στον συγγραφέα και στην αριστοκράτισσα κυρία, όμως η απόφαση γι’ αυτόν είναι εύκολη. Και για τον Ντένκομπ ίσως είναι η δεύτερη ευκαιρία που έψαχνε.
Το συγκεκριμένο έργο του Henry James είναι κατά βάση στοχαστικό, γι’ αυτό η πλοκή φαίνεται απλοϊκή. Όμως ο συγγραφέας έντεχνα χρησιμοποιεί τους χαρακτήρες για να αναδείξει τα σημεία που θέλει, αγκιστρώνοντας τον αναγνώστη παντί τρόπω σε κάθε κίνησή τους, σε κάθε διάλογο. Η γραφή δεν είναι στρωτή, ούτε εύκολη. Όμως, το υποβόσκον σκωπτικό ύφος κρατά την ισορροπία, αφήνοντας να διαφανούν σκέψεις που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει κάθε άνθρωπο. Γιατί, τελικά, πόσο αναγκαία είναι η δεύτερη ευκαιρία όταν έζησες ή νομίζεις ότι έζησες;
Αν ο Ντένκομπ ανήκει σ’ εκείνους που πιστεύουν ότι ζουν μέσα από τα μάτια των άλλων, τότε ο Χιου είναι η «κάθαρσή» του, το πρόσωπο που εμφανίζεται για να του επισημάνει ότι έζησε αληθινά. Αν πάλι ο Ντένκομπ εμπιστεύεται μονάχα τις διαπιστώσεις του δικού του νου, τότε η δεύτερη ευκαιρία αποτελεί διέξοδο για τον ίδιο. Το κείμενο είναι αυτοαναφορικό, κάτι που είναι σαφές σ’ όλη την έκτασή του, αφήνοντας τα ερωτήματα που βασανίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα να εκφραστούν μέσα από τον ήρωά του.
Μια εξαιρετική νουβέλα για την ουσία της ζωής, της οπτικής των πραγμάτων, του χρόνου που περνά. Η μετάφραση και το επίμετρο της Καρολίνας Μέρμηγκα είναι άρτια και λειτουργικά, τόσο για το ίδιο το κείμενο, όσο και για την καλύτερη αντίληψη του έργου του Henry James.
«Μια δεύτερη ευκαιρία – αυτή είναι η αυταπάτη. Δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να υπάρξει άλλη από την πρώτη. Δουλεύουμε στα σκοτεινά – κάνουμε ό,τι μπορούμε, δίνουμε ό,τι έχουμε. Οι αμφιβολίες είναι το πάθος μας και το πάθος είναι το έργο μας. Τα υπόλοιπα είναι η τρέλα της τέχνης.»