Απόπειρες χειραφέτησης

Το «είναι» και το «φαίνεσθαι», καθώς και η πολλαπλότητα των οπτικών γωνιών από τις οποίες μπορεί να ειδωθεί μια κατάσταση είναι θέματα που απασχόλησαν το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Λουίτζι Πιραντέλλο. Ο βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας (1934) συγγραφέας είναι πιο γνωστός για το θεατρικό του έργο, ωστόσο πολύ σημαντικά είναι επίσης τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του. «Η Αποκλεισμένη» ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα.

Η Μάρθα αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη συζυγική στέγη, όταν ο Ρόκο, ο σύζυγός της, τη συλλαμβάνει να διαβάζει το γράμμα ενός άντρα. Η αθώα Μάρθα αναγκάζεται να υποστεί μια σειρά από ταπεινώσεις, με πιο σημαντική τον εκούσιο εγκλεισμό του πατέρα της σε ένα δωμάτιο, όπου και πεθαίνει. Μετά το θάνατο του πατέρα της και την πτώχευση της εταιρείας του, η Μάρθα αποφασίζει να εξασφαλίσει τα προς το ζην για τη μητέρα και την αδελφή της. Δίνει εξετάσεις και διορίζεται δασκάλα, αλλά η καθώς πρέπει κοινωνία εξεγείρεται και η Μάρθα αναγκάζεται να μετακομίσει σε άλλη πόλη για να επιζήσει. Εκεί, μόνη ανάμεσα σε αγνώστους, πικραμένη για όσα έχει ζήσει και υποστεί, συναντά το συντάκτη του μοιραίου γράμματος και αυτή τη φορά υποκύπτει στη γοητεία του. Και τότε όλα ανατρέπονται: μένει έγκυος, ενώ ο Ρόκο της ζητά να γυρίσει πίσω γιατί πιστεύει στην αθωότητά της.

Το μυθιστόρημα κινείται σε δυο επίπεδα. Κατά κύριο λόγο παρουσιάζεται η ιστορία της Μάρθας, η ταπείνωσή της και η θέλησή της να σταθεί στα πόδια της. Η ειρωνεία είναι ότι ο σύζυγός της αποφασίζει να την πιστέψει τη στιγμή που αυτή έχει κάνει όσα άδικα της είχε προσάψει στο παρελθόν. Σε ένα δεύτερο επίπεδο υπάρχει ένα καυστικό σχόλιο του Πιραντέλλο για τη σύγχρονή του κοινωνία που καταδικάζει πολύ εύκολα κάποιον -ιδιαίτερα όταν πρόκειται για γυναίκα και σκάνδαλο απιστίας- και δεν δίνει δεύτερες ευκαιρίες. Η κοινωνία που παρουσιάζεται είναι προκατειλημμένη, θεωρεί τις γυναίκες ένα απαραίτητο συμπλήρωμα των ανδρών και αγνοεί την αυτονομία τους. Ο Πιραντέλλο καυτηριάζει αυτό το σκεπτικό και δημιουργεί αδύναμους και εγωκεντρικούς ανδρικούς χαρακτήρες, όπως ο Ρόκο και ο πατέρας της Μάρθας, τους οποίους αντιπαραθέτει σε συνειδητοποιημένες γυναικείες προσωπικότητες, με κορυφαία τη Μάρθα, που αδυνατεί να αποδεχτεί ότι η ζωή της τέλειωσε με τον περιορισμό που της επέβαλε η κοινωνική κατακραυγή. Με πολλή προσπάθεια τολμάει να ξαναβγεί στην κοινωνία, γιατί θεωρεί ότι έχει το δικαίωμα στην προσπάθεια ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος.

Πολύ καλή η μετάφραση που αναδεικνύει το άλλοτε ειρωνικό και άλλοτε προβληματισμένο ύφος, καθώς και την εξαιρετική γλώσσα του Πιραντέλλο.