Συνομιλώντας με την Ιστορία

Με το βραβείο Goncourt πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα τιμήθηκε το 2010 ο Laurent Binet για το «HHhH – Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ», το οποίο εκδόθηκε φέτος στη γλώσσα μας. Ένα κείμενο που από την αρχή σε δυσκολεύει να το κατατάξεις σε κάποιο είδος. Ιστορικό μυθιστόρημα, βιογραφία, ιστορική μελέτη; Τίποτα από αυτά ή ίσως και όλα αυτά μαζί, αφού ο Binet έχει καταφέρει να γράψει ένα βιβλίο που όταν το τελειώνεις ποσώς σε ενδιαφέρει σε ποιο λογοτεχνικό είδος μπορεί να καταταχθεί.

Στον πυρήνα βρίσκεται η απόπειρα δολοφονίας του Ράινχαρντ Χάιντριχ, του «ξανθού κτήνους», του «δήμιου της Πράγας», από δύο Τσεχοσλαβάκους καταδρομείς του εξόριστου στο Λονδίνο τσεχοσλοβακικού στρατού. Ο Σλοβάκος Γιόζεφ Γκάμπτσικ και ο Τσέχος Γιαν Κούμπις αναλαμβάνουν να φέρουν εις πέρας την «επιχείρηση Ανθρωποειδές», δηλαδή πέφτουν με αλεξίπτωτο στην κατεχόμενη Πράγα με στόχο να δολοφονήσουν τον αρχηγό των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, δεξί χέρι του Χίμλερ και εμπνευστή της «τελικής λύσης» στο θέμα των Εβραίων. Ένας προδότης και ένα όπλο που κολλάει την πιο άσχημη στιγμή οδηγεί τον Χάιντριχ στο κρεβάτι του θανάτου και τους Γερμανούς στο κυνήγι όχι μόνο των δύο καταδρομέων, αλλά και όλων των αντιστασιακών της Πράγας, ενώ η κτηνωδία τους κορυφώνεται με τη σφαγή των κατοίκων της κωμόπολης Λίντιτσε.

Το βιβλίο του Binet, όμως, δεν εστιάζει μόνο σε αυτό το ιστορικό γεγονός και στις συνέπειές του. Με έναν εντελώς προσωπικό, βιωματικό τρόπο ο Γάλλος συγγραφέας ανοίγει το γραφείο του στον αναγνώστη και του παρουσιάζει όλη την επίπονη διαδικασία της συγγραφής: η έρευνα, οι αμφιβολίες, η εμμονή με συγκεκριμένα γεγονότα καθορίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα, την προσωπική του ζωή και για αυτό ακριβώς τον λόγο επιλέγει να γίνει ο ίδιος αφηγητής της ιστορίας του. Και καταφέρνει, μέσα από την εναλλαγή δημοσιογραφικής αφήγησης, προσωπικού λόγου και με την έξοχη «συνομιλία» του με άλλους συγγραφείς ή ακόμα και με κινηματογραφικές ταινίες για το γεγονός, να φέρει τον αναγνώστη δίπλα του, στο παρατηρητήριό του, στον χώρο που συλλέγει το υλικό του, στα μέρη όπου συζητά την ιστορία με τους φίλους του, στην ίδια την Πράγα τη στιγμή που εκτυλίσσονται τα γεγονότα. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης δεν γίνεται μόνο παρατηρητής αυτού του «ιστορικού θρίλερ» που έλαβε χώρα στην κατεχόμενη Πράγα του 1942, αλλά και μάρτυρας της συγγραφικής πορείας του βιβλίου, του φόβου και των αμφιβολιών του συγγραφέα που καταπιάνεται με το θέμα. Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι και το μεγαλύτερο επίτευγμα του Binet, ο οποίος καταφέρνει να εντυπωσιάσει και με τον αριστοτεχνικό τρόπο με τον οποίο δομεί την πορεία προς την τελική πράξη: οι παράλληλες διαδρομές του Χάιντριχ και των καταδρομέων τελικά θα συναντηθούν σε μια στροφή στην Πράγα και θα οδηγήσουν σε μια εκπληκτικής αγωνίας περιγραφή του τέλους.