…επιστολής το ανάγνωσμα

Σχεδόν εικοσιπέντε χρόνια μεσολάβησαν ανάμεσα στο πρώτο μυθιστόρημα της Marillynne Robinson με τον τίτλο Housekeeping (1980 – στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο με τον τίτλο Ρουθ) και στο Γκίλιαντ (2004) που της χάρισε το βραβείο Pulitzer και το Βραβείο του Κύκλου Αμερικανών Κριτικών το 2005. Από το 2005 και έπειτα η συγγραφέας επικεντρώθηκε στη μυθιστορηματική της παραγωγή δημοσιεύοντας τα μυθιστορήματα Στο σπίτι (2008) και Λάιλα (2015), τα οποία συμπληρώνουν το λογοτεχνικό σύμπαν του Γκίλιαντ.

Ο αιδεσιμότατος Τζον Έιμς, ο πάστορας της (φανταστικής) μικρής πόλης Γκίλιαντ στην πολιτεία της Αϊόβα, έχει σοβαρά προβλήματα υγείας και γνωρίζει πολύ καλά ότι το τέλος του πλησιάζει. Αποφασίζει να γράψει ένα γράμμα στον εφτάχρονο γιο του, τόσο για να του εξιστορήσει ορισμένα γεγονότα που καθόρισαν τη ζωή του, όσο και για να του προσφέρει ορισμένες συμβουλές, να του πει όσα ο χρόνος δεν θα του δώσει την ευκαιρία να πει. Μέσα από αυτή τη μακροσκελή επιστολή παρουσιάζεται η ιστορία τριών γενεών Έιμς, τριών παστόρων αυτής της μικρής πόλης, αρχής γενομένης από τον Εμφύλιο Πόλεμο και τον παππού Έιμς, έναν μαχητή της κατάργησης της δουλείας που δεν δίστασε να λειτουργήσει έχοντας ζωσμένο πάνω του το πιστόλι του. Συνεχίζει με τον πατέρα Έιμς, έναν άντρα εκ διαμέτρου αντίθετο από τον πατέρα του, έναν πασιφιστή ιερέα, που θα έρχεται όμως πάντα σε έντονη αντιπαράθεση με τον μαχητικό πατέρα του. Και υπάρχει και η ιστορία του Τζον Έιμς, του γράφοντος, του ήρεμου γέροντα που πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του μοναχός, αφού έχασε πολύ γρήγορα τη σύζυγο και τη νεογέννητη κόρη του, και που δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί ότι μια άγνωστη γυναίκα που μπήκε ξαφνικά στην εκκλησία θα γινόταν λίγο αργότερα η γυναίκα του και θα του χάριζε έναν γιο ενώ αυτός θα πλησίαζε τα εβδομήντα.

Τρεις διαφορετικές διαδρομές χαράζονται μέσα από την επιστολή. Η πρώτη αφορά στους προβληματισμούς αυτού του Καλβινιστή πάστορα, με συνεχείς αναφορές σε θεολογικά ζητήματα, παραπομπές σε βιβλικά χωρία και σε κείμενα του Καρλ Μπαρτ. Η δεύτερη διαδρομή είναι αυτή που ακολουθεί την αμερικανική Ιστορία από τον Εμφύλιο πόλεμο, τον αγώνα για την κατάργηση της δουλείας και τις συνέπειες αυτού του αγώνα σε τοπικό επίπεδο μέχρι το πιο πρόσφατο παρελθόν, αυτό της δεκαετίας του 1950, με τις φυλετικές διακρίσεις να βρίσκονται σε πλήρη ισχύ, με ζευγάρια να χωρίζονται εξαιτίας αυτών των διακρίσεων. Η τρίτη–-η πιο σημαντική κατά τη γνώμη μου– είναι η καθαρά ανθρώπινη, η αγωνία του πατέρα και συζύγου για την επικείμενη αναχώρησή του από αυτόν τον κόσμο, για τη δύσκολη θέση στην οποία θα αφήσει τη σύζυγό του και τον γιο του. Μέσα από την επιστολή του εκφράζει όλα όσα τον προβληματίζουν και τον φοβίζουν, αλλά παράλληλα δίνει και μια απίστευτη δύναμη, μια ουσιαστική αγάπη για τη ζωή και τη φύση. Και σίγουρα αφήνει μια σημαντική παρακαταθήκη για τον γιο του, αυτή του πάστορα που αγαπά και τον αγαπούν, που έχει ανθρώπινες αδυναμίες και αμφισβητεί τον εαυτό του, που αγαπά τον τόπο του και αισθάνεται άρρηκτα δεμένος με αυτόν. Και που συνειδητοποιεί και κοινωνεί τη σκέψη ότι «υπάρχουν χιλιάδες και χιλιάδες λόγοι για να ζήσεις αυτή τη ζωή και ο καθένας τους είναι επαρκής» (σελ. 330).