Μικρή ιστορία ενός μεγάλου συγγραφέα
Ο Τολστόι πέρασε στην αθανασία με τα δύο του μεγάλα έργα-έπη, το «Άννα Καρένινα» και το «Πόλεμος και Ειρήνη». Αν και προσωπικά θεωρώ από τα πιο εξαιρετικά του έργα το «Από τι ζουν οι άνθρωποι» (Μαϊστρος, 2006), ένα μικρό, αλλά τόσο περιεκτικό και ειλικρινές κείμενο του σπουδαίου Ρώσου συγγραφέα.
Το «Γιατί;» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1906, ως μέρος του δεύτερου τόμου με έργα του συγγραφέα που έφερε τον τίτλο «Κύκλος ανάγνωσης». Η ιστορία του διαδραματίζεται στα 1830. Ένας Πολωνός αξιωματικός αρνείται να συμμετάσχει στα ρωσικά στρατεύματα. Τότε συλλαμβάνεται και οδηγείται σε στρατόπεδο αιχμαλώτων. Η αγαπημένη του, η οποία είχε μείνει πίσω, χωρίς να το πολυσκεφτεί ξεκινά να τον βρει και να μείνει μαζί του. Τον βρίσκει σ’ ένα στρατόπεδο, όπου ζούσε σ’ ένα μικρό σπίτι, καθ’ ότι γόνος αριστοκρατικής οικογένειας και αξιωματικός. Πιάνει φιλίες με τη γυναίκα του επικεφαλής του στρατοπέδου και την πείθει να τους αφήσει να παντρευτούν, μολονότι αιχμάλωτοι.
Το φρεσκοπαντρεμένο ζευγάρι περνάει καιρό χαράς και ευτυχίας, ενώ πλέον η οικογένειά τους έχει μεγαλώσει με τα δυο τους παιδιά, νιώθοντας όμως και μια θλίψη για το ότι βρίσκονται μακριά από την πατρίδα τους. Ώσπου τα δυο παιδιά τους πεθαίνουν με διαφορά λίγων ημερών. Και τότε το άχθος γίνεται αβάσταχτο. Προσπαθώντας να συνέλθουν από το κακό που τους βρήκε, αποφασίζουν να το σκάσουν. Ο σύζυγος σκηνοθετεί μια αυτοκτονία και μόλις γίνεται πιστευτή, ζητά την άδεια να φύγει από το στρατόπεδο. Η σύζυγος τα καταφέρνει να φύγει με την άμαξα, έχοντας μαζί την υπηρέτριά της, το σκύλο της και τον Κοζάκο οδηγό και κρυμμένο κάτω από το κάθισμα της άμαξας τον άντρα της. Δε γνωρίζουν όμως όλοι για τον κρυμμένο φυγά που μεταφέρουν στο ταξίδι τους. Όσο πιο κοντά φτάνουν στην απελευθέρωση τόσο το άγχος τους μεγαλώνει. Θα καταφέρουν να αποδράσουν ή το σχέδιό τους θα γίνει αντιληπτό και θα τιμωρηθούν σκληρά;
Ο Τολστόι, που ανήκει δικαίως στους κλασικούς συγγραφείς, διατηρεί για ακόμα μια φορά την ισορροπία ανάμεσα στην πλοκή, στην αφήγηση και στο συναισθηματισμό. Πλοκή που φαίνεται απλή, όμως γίνεται πιο σύνθετη από τους χαρακτήρες που κινούνται με τρόπο ρεαλιστικό στη σκακιέρα του συγγραφέα. Η αφήγηση, με απλότητα και μεστότητα, καταδεικνύει τη λογοτεχνική μαεστρία του Ρώσου συγγραφέα, χωρίς υπερβολές και φιοριτούρες. Και φυσικά ο συναισθηματισμός που διατρέχει το κείμενο σαν γάργαρο νερό που βρίσκεται στο φόντο, αλλά εν τέλει αποτελεί και την ουσία του όλου πλάνου. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο διήγημα είναι μια έμμεση μομφή προς τον Τσάρο της Ρωσίας, Νικόλαο Β’.
Εξαιρετικό διήγημα, μια προσεγμένη και καλαίσθητη έκδοση των εκδόσεων Γαβριηλίδη, στην οποία μάλιστα υπάρχει και το πρωτότυπο κείμενο, και τέλος, η εξαιρετική μετάφραση και το επίμετρο της Ελένης Μπακοπούλου. Συστατικά ενός υπέροχου βιβλίου για μια ιδιαίτερη ανάγνωση.