Δημοσιογραφίας αγώνας άγονος
Το ότι η δημοσιογραφία δεν έχει και το καλύτερο όνομα στις ημέρες μας αποτελεί μια πραγματικότητα. Μολονότι η φήμη αρκετών δημοσιογράφων είναι υπό του μηδενός, ωστόσο τρέχουμε να διαβάσουμε και να αναπαραγάγουμε σχόλια και ειδήσεις που γράφουν, πολλές φορές μάλιστα σαν να τα έχουμε βιώσει οι ίδιοι. Δυο εκ διαμέτρου αντίθετες στάσεις που συνυπάρχουν στον καθένα από εμάς. Πόσα είναι αλήθεια και πόσα ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας δεν είναι εύκολο να διαπιστώσει κάποιος. Ίσως η αλήθεια να βρίσκεται κάπου στη μέση…
«Φύλλο μηδέν» τιτλοφορείται το μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο, με τα πιο γνωστά έργα του, «Το όνομα του ρόδου» και «Το εκκρεμές του Φουκώ», να τον έχουν κάνει γνωστό στα πέρατα της οικουμένης. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, ένας επιχειρηματίας αποφασίζει να εκδώσει μια νέα εφημερίδα για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του. Αναθέτει σ’ έναν δικό του άνθρωπο να συνθέσει μια ομάδα από λίγους δημοσιογράφους και να διαμορφώσουν την ύλη. Οι πρώτες συναντήσεις γεμίζουν σελίδες για το πρώτο φύλλο.
Παράλληλα, ένας δημοσιογράφος από την ομάδα ισχυρίζεται στον πρωταγωνιστή-αφηγητή και μέλος της ομάδας ότι έχει ανακαλύψει μυστικά για τη σύγχρονη ιστορία της Ιταλίας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κι έπειτα. Ήταν όντως ο Μουσολίνι εκείνος που εκτελέστηκε ή κάποιος σωσίας; Τι ρόλο έπαιξαν οι μυστικές υπηρεσίες στη διαμόρφωση του πολιτικού κλίματος της Ιταλίας; Και κατά πόσο ορισμένα εγκλήματα γίνονται από ομάδες εις βάρος των ανθρώπων, προκειμένου το φταίξιμο να ριχτεί στους πολιτικούς αντιπάλους ή απλά για να ανοίξει ο δρόμος για μια κατάσταση που πρέπει να διαμορφωθεί με πολύ συγκεκριμένο τρόπο; Ερμηνείες που μπορούν να θεωρηθούν θεωρίες συνωμοσίας ή έχουν πάτημα στην πραγματικότητα;
Το μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο είναι γραμμένο σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, με τον αφηγητή ως μέλος της ομάδας των δημοσιογράφων να παρατηρεί τον σχεδιασμό και τις εργασίες για να κυκλοφορήσει το πρώτο φύλλο μιας εφημερίδας. Η εξαιρετική αφηγηματική τεχνική του συγγραφέα σε καθηλώνει από τις πρώτες γραμμές, ενώ οι χαρακτήρες είναι πολύ ρεαλιστικοί. Η κατάδυση στη σύγχρονη ιστορία της Ιταλίας αποτελεί ίσως το πιο θελκτικό κομμάτι, παρουσιάζοντας γεγονότα που με την ίδια ευκολία μπορούν να θεωρηθούν πραγματικότητα ή προϊόν μυθοπλασίας. Όμως, είναι γεγονός ότι πολλές φορές οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν μια δόση αλήθειας.
Πέρα όμως από τις ιστορικές αναφορές, το μυθιστόρημα του Έκο είναι σαν να βλέπει ο αναγνώστης από την κλειδαρότρυπα την κακή πλευρά της δημοσιογραφίας, όπου ακόμα και αν υπάρχουν φωνές αντίδρασης ή νέων προσεγγίσεων, θάβονται άμεσα. Μια δημοσιογραφία που δεν υπηρετεί τον λαό αλλά τον χειραγωγεί και τρόπον τινά τον εξουσιάζει.
Το βιβλίο του Έκο είναι μια σύνθεση ιστορίας και μυθοπλασίας, όπου με λιτό τρόπο ξαναφέρνει στο φως σημεία που πονάνε την ιταλική κοινωνία – κάτι που συνήθως εμείς αποφεύγουμε, έστω και ως αναφορά.
Το «Φύλλο μηδέν» είναι ένα πολύ καλό μυθιστόρημα, έχοντας να πει πάρα πολλά πράγματα, δίδοντας τροφή για σκέψη, όπως πρέπει να κάνει η καλή λογοτεχνία.
