Στιγμές από τη ζωή ενός μυστηριώδους άντρα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης, έπειτα από τις «Μέρες Αλεξάνδρειας» και τη βράβευσή του με το Prix Mediterranée Etranger, εκδίδει ένα ακόμα βιβλίο που κινείται στο παρελθόν. Αυτή τη φορά στον πυρήνα της ιστορίας του βρίσκεται η αινιγματική φιγούρα του Βασίλειου Ζαχάρωφ ή Βασίλη Ζαχαρίου.

Τον Απρίλιο του 1939, ο νεαρός δημοσιογράφος Φιλίπ Τεμπό συναντά τον ηλικιωμένο Ισπανό αναρχικό Μιγκέλ Θαραμπόν και του ζητά στοιχεία για το παράνομο ειδύλλιο ανάμεσα στον έμπορο όπλων Βασίλειο Ζαχάρωφ και την κατά είκοσι χρόνια νεότερή του, Ισπανίδα δούκισσα Μαρία ντελ Πιλάρ. Αν και η αφήγηση των γεγονότων αφορά αρχικά το ζευγάρι, στη συνέχεια επικεντρώνεται περισσότερο στον Βασίλειο και στο γεγονός ότι αυτός κατάφερε να βρεθεί πίσω από τα περισσότερα σημαντικά γεγονότα τις εποχής του – εάν δεν τα είχε προκαλέσει ο ίδιος. Η σφραγίδα του, σύμφωνα με τον Μιγκέλ, μπορούσε να βρεθεί πίσω από αρκετά σημαντικά γεγονότα: από τον ισπανο-αμερικανικό πόλεμο (1898) και τη δολοφονία του Ρασπούτιν (1916) μέχρι την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη Μικρασιατική εκστρατεία.

Το «Φιλμ Νουάρ» είναι δύσκολο να καταταγεί σε μια κατηγορία: μυθιστόρημα ή μυθιστορηματική βιογραφία; Δεν έχει και μεγάλη σημασία, όμως, αφού αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Βασίλειος, ένας άντρας σκληρός, αποφασιστικός, αδίστακτος και επιτυχημένος, ο οποίος φαίνεται ότι είχε μόνο δυο αδυναμίες στη ζωή του: την αγάπη του για την Πιλάρ και τη λατρεία του για την Ελλάδα. Άνθρωπος των παρασκηνίων και συνεργάτης των σημαντικότερων πολιτικών της εποχής του –από τον Κλεμανσό μέχρι τον Βενιζέλο-, επηρέασε την πορεία της ιστορίας, όσο κι αν αυτό μπορεί να φαίνεται απίστευτο.

Ο συγγραφέας επιλέγει να κινηθεί σε δύο χρονικά επίπεδα: στο αφηγηματικό παρόν του μυθιστορήματος ο νεαρός δημοσιογράφος συλλέγει όλα αυτά τα στοιχεία για έναν άνθρωπο που διέθετε απίστευτη δύναμη, ενώ στο μυθιστορηματικό παρελθόν ξεδιπλώνονται οι ενέργειες και οι σκέψεις του Βασίλειου. Η εναλλαγή των χρονικών επιπέδων, ακόμα και μέσα στο ίδιο κεφάλαιο, δίνει μια νότα αγωνίας στο μυθιστόρημα, ένα συναίσθημα από το οποίο φαίνεται να διακατέχεται και ο νεαρός Φιλίπ, ο οποίος ξεχνά για λίγο την εμπλοκή της πατρίδας του σε έναν πόλεμο και ανυπομονεί να μάθει την εξέλιξη της ζωής αυτού του μυστηριώδους άντρα.

Πίσω από το «Φιλμ Νουάρ» βρίσκεται μια λεπτομερής ιστορική έρευνα του συγγραφέα και αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να τονιστεί. Από τις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν ένας μεγάλος αριθμός ιστορικών προσωπικοτήτων και περιγράφονται αρκετά σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Τελειώνοντας, όμως, αυτό το ογκώδες μυθιστόρημα το συναίσθημα που επικρατεί είναι ο θαυμασμός για τη νοημοσύνη και τις ικανότητες –όχι τις πράξεις-, μιας μοναδικής προσωπικότητας.