Ο έρωτας ως πιόνι στην πολιτική σκακιέρα

Δεν αρκεί να κατακτάς,

πρέπει να ξέρεις και να σαγηνεύεις.

Βολτέρος

Κάθε φορά που ανοίγω ένα βιβλίο της σύγχρονης λογοτεχνικής παραγωγής, τόσο της διεθνούς αλλά πολύ περισσότερο της ελληνικής, ειλικρινά δεν γνωρίζω ”τι θα μου ξημερώσει”, κατά το κοινώς λεγόμενο. Διότι κυκλοφορούν συνεχώς τόσα πολλά λογοτεχνήματα ”άνευ λόγου και αιτίας”, για να το πω κομψά. Δεν αναφέρομαι βέβαια στα ευπώλητα μυθιστορήματα του συρμού- αυτά και λόγο ύπαρξης έχουν και το δικό τους πιστό κοινό, αλλά σ’ εκείνα που οι κριτικές υμνούν ή έχουν πίσω τους εκδοτικούς οίκους που παρέχουν τα τυπικά εχέγγυα ότι θα διαβάσει κανείς μια τουλάχιστον σοβαρή, λογοτεχνική προσπάθεια – και βρίσκεται μπροστά στο απόλυτο τίποτα. Γι’ αυτό και είναι μεγάλη χαρά να συναντώ αναγνωστικά ένα πραγματικά καλό, ιστορικό μυθιστόρημα και δη ελληνικό, όπως το ”Εστεμμένο πάθος” του καθηγητή του Παντείου, Θανάση Διαμαντόπουλου.

Η αφήγηση χτίζεται σε δύο διαφορετικούς χρόνους και ιστορικές πραγματικότητες: το παρόν του μυθιστορήματος είναι η Γαλλία του 1975, με τον απόηχο του γαλλικού Μάη να επηρεάζει τη φοιτητιώσα νεολαία της Σορβόνης, ενώ μαίνεται η μάχη διαδοχής του Ζισκάρ Ντ’ Εστέν στους κόλπους της Δεξιάς. Παράλληλα μεταφερόμαστε στο 18ο αιώνα, μέσα από τις εργασίες τριών φοιτητών (ενός ζευγαριού Γάλλων και ενός Έλληνα) για το μάθημα Ιστορίας του καθηγητή Ρουβιέ, με θέμα το βίο και την πολιτεία της Μεγάλης Αικατερίνης, τσαρίνας της Ρωσίας: μέσα από τις επιστολές που η Αικατερίνη ανταλλάσει με τον εραστή της και βασιλιά της Πολωνίας Πονιατόφσκυ αλλά και με φιλοσόφους όπως ο Βολτέρος, καθώς και άλλα ιστορικά πρόσωπα (ανάμεσά τους και ένας Έλληνας προεστός της Πελοποννήσου, λίγο πριν την Επανάσταση του 1821), ξετυλίγεται όλη η ευρωπαϊκή ιστορία της εποχής αλλά και η εντυπωσιακή σε δύναμη προσωπικότητα της τσαρίνας, που υπήρξε μια από τις πιο ισχυρές, τις πιο καλλιεργημένες αλλά και τις πιο αδίστακτες γυναίκες που άσκησαν ποτέ εξουσία.

Σημείο τομής των δύο επιπέδων του μυθιστορήματος, είναι ο έρωτας. Ο φλογερός έρωτας του Πολωνού εστεμμένου για την τσαρίνα που τον χειρίζεται ως πιόνι για τα πολιτικά της σχέδια αλλά και ο παθιασμένος έρωτας του καθηγητή Ρουβιέ με τη γυναίκα του συνεργάτη του, Βερονίκ. Δύο σχέσεις ”παράνομες” και παράφορες, από εκείνες που δεν μπορούν εξ ορισμού να έχουν happy end ούτε στη ζωή ούτε στα μυθιστορήματα, πολλώ δε μάλλον όταν τα εμπλεκόμενα μέρη είναι πρόσωπα φιλόδοξα, που παίζουν στο ερωτικό παιχνίδι με χαρτιά σημαδεμένα…

Ο τρόπος που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το ετερόκλιτο υλικό του (ιστορικά ντοκουμέντα, μυθοπλασία, ερωτικά και πολιτικά πάθη, στοιχεία της κουλτούρας του ’70) για να χτίσει το μυθιστόρημα αλλά και να γεφυρώσει την απόσταση δύο αιώνων που χωρίζουν τους ήρωές του, είναι ευφυής στη σύλληψη και απόλυτα επιτυχημένος ως αποτέλεσμα. Εξίσου ευφυής είναι και η γλώσσα του κειμένου, που μετατρέπει την ανάγνωσή του σε μια γνήσια, διανοητική απόλαυση. Οι δε χαρακτήρες του βιβλίου, είτε υπαρκτοί είτε μυθιστορηματικοί, είναι πολυεπίπεδοι και αντιφατικοί – αποκαλύπτονται σελίδα τη σελίδα και μόνο στο τέλος μπορεί ν’ αποφανθεί ο αναγνώστης για τα κίνητρά τους, όπως ακριβώς και στην αληθινή ζωή. Συμπερασματικά, ένα εξαίρετο δείγμα σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας που δικαιώνει τον χαρακτηρισμό του ως λογοτεχνία – και επιπλέον, με τον Αλέν Ντελόν να κάνει ένα σύντομο πέρασμα από τις σελίδες του! Τι άλλο μπορεί να ζητήσει κανείς από ένα μυθιστόρημα;