Οι παλιοί ήρωες του νέου κόσμου…

Στεφανώθηκε αλλά δεν σίγησε· απλώς, λείανε τις γωνίες του. Τρία χρόνια μετά το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο 77χρονος Λιόσα επανέρχεται με το πλέον αισιόδοξο μυθιστόρημά του. Στον «Διακριτικό ήρωα», ο κατακτημένος πυρήνας της γραφής του Περουβιανού είναι ευδιάκριτος και ώριμος, η αναγνωστική μαγεία παραμένει αδιάπτωτη, ωστόσο αυτό που έχει χαθεί με τα χρόνια είναι ο πρώιμος νεωτερισμός του αξεπέραστου μυθιστορήματος « Το πράσινο σπίτι» και του πρωτοφανέρωτου έργου του «Η πόλη και τα σκυλιά».

Οι ιστορικές αναφορές εδώ απέχουν. Έργα σαν τη «Γιορτή του τράγου», το «Όνειρο του Κέλτη» ή το «Μια ιστορία για τον Μάυτα» κατέχουν μια σημαίνουσα θέση στην εργογραφία του, αλλά όχι στο παρόν που ο Λιόσα θέλει να υποσημειώσει.

Τούτη τη φορά δεν στήνει το σκηνικό του σε ένα καταφρονεμένο και φτωχικό Περού· τουναντίον, η ραγδαία αστικοποίηση και η διαφθορά αφήνουν τα σημάδια τους στις ιστορίες των ηρώων. Ο Λιόσα αφήνει τα χνάρια και τις ενδείξεις της ευημερίας και της ανάπτυξης να δράσουν σαν οξύ που άλλους τους καίει πατόκορφα κι άλλους τους αφήνει ανέπαφους, καθώς ανθίστανται με μόνο όπλο μια παλαιική, πλην όμως ατόφια, ηθική σκευή τους.

Το μυθιστόρημα περιλαμβάνει δύο παράλληλες ιστορίες, χαλαρής σύνδεσης στην αρχή, εντεινόμενης, προϊόντος του βιβλίου, καθώς και μια εμβόλιμη που δρα ως γέφυρα ανάμεσα στα δύο βασικά μέρη.

Στη νεόδμητη Πιούρα, ο Φελίσιτο Γιανακέ, ιδιοκτήτης μιας εταιρίας μεταφορών, ένα πρωί κεραυνοβολείται από ένα απειλητικό σημείωμα μαφιόζων που του ζητούν χρήματα για να του προσφέρουν προστασία. Ακολουθώντας τις τελευταίες συμβουλές του πατέρα του, αρνείται να υποκύψει. Η ζωή του, μέχρι εκείνη τη στιγμή, έχει διατρέξει μια ανοδική επαγγελματική πορεία, αλλά ο συναισθηματικός του βίος κινείται μεταξύ της οικογενειακής απάθειας (προς τη γυναίκα του) και αμφιβολίας (προς τον έναν από τους δύο γιους του, καθώς πιστεύει πως δεν είναι δικό του παιδί). Στο μεταξύ διατηρεί παράνομο δεσμό με τη θελκτική Μαμπέλ. Με τη βοήθεια της αστυνομίας το μυστήριο των απειλών λύνεται, με τις αποκαλύψεις για το ποιοι κρύβονται από πίσω να αναστατώνουν εις βάθος τη ζωή του.

Στην ελιτίστικη Λίμα, ο επιτυχημένος ασφαλιστής Ισμαέλ Καρέρα αποφασίζει να εκδικηθεί τους δίδυμους γιους του, μια άλλη συμμορία έκλυτων νέων, που ελπίζουν να πεθάνει ο πατέρας τους για να υφαρπάξουν την περιουσία του. Ο χήρος Ισμαέλ, ογδοηκοντούτης πλέον,  ζει μια δεύτερη νεότητα, καθώς αποφασίζει να παντρευτεί την υπηρέτριά του και να εξαφανιστεί προς άγνωστη κατεύθυνση για να περάσει έναν ειδυλλιακό μήνα του μέλιτος.

Στο ενδιάμεσο της ιστορίας του Ισμαέλ ενυπάρχει η ιστορία του Ριγοβέρτο (υπάλληλος του Ισμαέλ αλλά και μυστικοσύμβουλός του), ο οποίος μπλέκεται στη δίνη του «γεροντοέρωτα» από τη στιγμή που βοηθάει το αφεντικό του να πραγματοποιήσει το απονενοημένο σχέδιό του. Οι γιοι του Ισμαέλ τού κάνουν τον βίο αβίωτο, ενώ εκείνος βλέπει το όνειρο της συνταξιοδότησης και του ονειρικού ταξιδιού στην Ευρώπη της τέχνης και του πολιτισμού να χάνεται. Επιπρόσθετο συναισθηματικό άχθος τού προκαλούν και οι φαντασιοπληξίες (ή μήπως  όχι;) του γιου του που συνευρίσκεται με έναν μυστηριώδη άντρα, ο οποίος φέρει πάνω του κάτι απροσδιόριστα διαβολικό.

Οι ιστορίες πλέκονται στο τέλος, το νήμα ενώνει και τις δένει μια χαρά, το δε μυθιστόρημα είναι ένα εκλεκτό δείγμα καθαρής γραφής· αυτό που περιμένει κανείς από έναν Νομπελίστα συγγραφέα.

Η αισιόδοξη ματιά του Λιόσα εστιάζεται στις ιδιότητες που προσδίδει στους δύο κεντρικούς ήρωές του. Ναι, υπό ευρεία γωνία είναι δύο διακριτικοί ήρωες: τη στιγμή που ο κόσμος αλλάζει, καταρρίπτοντας όλες τις προηγούμενες σταθερές αξίες, υπάρχουν άνθρωποι –σε πείσμα των καιρών– που επιθυμούν παντί τρόπω και με κάθε τίμημα να διατηρήσουν ανέπαφο τον κώδικα της ηθικής τους.

Ο Περουβιανός συγγραφέας θεάται τον «νέο κόσμο», αλλά δεν κλαίει πάνω από τα ερείπια. Αντιθέτως, κρίνει με χιούμορ και δηκτικότητα την αστυνομία, τον Τύπο και την εκφυλιστική περιέργεια του κόσμου. Επιπλέον αναψηλαφεί τη δική του λογοτεχνική σπορά· σε τούτο το μυθιστόρημα επαναφέρει στο προσκήνιο πρόσωπα που έχουν διατρέξει και μαρκάρει προηγούμενα μυθιστορήματά του: η Τσούνγκα, οι ανίκητοι, ο λοχίας Λιτούμα, ο δον Ριγοβέρτο, η δόνια Λουκρέσια και κ.ά.

Το παλιό Περού επανέρχεται στο καινούργιο, κουβαλώντας την αχλή του παρελθόντος που σιγά σιγά εξατμίζεται στο επιθετικό παρόν.

Το έσχατο μυθιστόρημα του Λιόσα δεν φέρει κάποια τομή, δεν είναι το καλύτερό του, αλλά έχει τη σφραγίδα του· αυτό, τελικά, από μόνο του αρκεί.