Ο Νίκος Σιδέρης είναι φημισμένος ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής, ακαδημαϊκός δάσκαλος και μπεστ-σελερίστας συγγραφέας. Βιβλία του: «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, Γονείς θέλουν» και «Δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν και άλλοι!», «Ο Ερωτισμός στην Τέχνη. Εικαστικές φαντασιώσεις» (όλα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο). Μετά τη χαμηλόφωνη κι ολιγοσέλιδη ποιητική του συλλογή «Η τέχνη του κόκκου», κυκλοφόρησε τώρα το πολυσέλιδο μυθιστορηματικό δοκίμιο υψηλής ποιητικότητας και γάργαρου συμβολισμού με ανεπτυγμένο τίτλο «Ένα τραγούδι για τον Ορφέα. Τρεις ζωές, τρεις δρόμοι γνώσης, ένα μυθιστόρημα». Ψυχοθεραπευτικός λόγος εφαρμοσμένος στα πλαίσια του μυθιστορηματικού κώδικα, του οποίου δεν επιχειρεί ούτε να ανατρέψει ούτε να αποδομήσει τις συμβάσεις, αλλά το χρησιμοποιεί μάλλον ως φόρμουλα ανάπτυξης ιδεών. Μιας φιλοσοφικής θεώρησης της ζωής που εκφράζει «την καθολική ενότητα του πνεύματος» (σελ. 113) και ενσωματώνει τις θεωρίες των προσωκρατικών, αλλά και του Μαρκούζε, της Σχολής της Φρανκφούρτης, καθώς και των ανατολίτικων θεωρήσεων της ζωής, έτσι όπως εκφράζονται μέσα από τις ενεργειακές-εναλλακτικές θεραπείες, τις οποίες ο έμπειρος γιατρός τις ενσωματώνει στον «δυτικό-ρασιοναλιστικό» του λόγο.

Στο ιδεολογικό υπόβαθρο αυτού του πονήματος βρίσκεται το ουτοπικό αίτημα της ελευθερίας και οι εφηβικοί φόβοι για την αλλοτρίωση του ατόμου μέσα στην κοινωνία, αμέσως μόλις «αναγκαστεί» να υποδυθεί έναν ρόλο στον επαγγελματικό στίβο, που παρουσιάζεται από τον συγγραφέα ως ζούγκλα, όπου επικρατεί ο ισχυρότερος, το αρνάκι πρέπει να γίνει λύκος για να επιβιώσει, και δύσκολα υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κυνηγού και θηράματος.

Θα το χαρακτήριζα «επιστημονικό» μυθιστόρημα, όχι μόνο γιατί εκλαϊκεύονται πασίγνωστες ή λιγότερο γνωστές ψυχαναλυτικές θεωρίες, αλλά και γιατί η μέθοδος που επιλέγει ο δοκιμασμένος συγγραφέας να οργανώσει το υλικό του είναι αυστηρά επιστημονική: θέση του προβλήματος, ανάλυση, επί-λυση, συμπέρασμα, ηθικό δίδαγμα.

Όσο όμως κι αν δεν απομακρύνεται από την τεχνική του «παραδοσιακού» μυθιστορήματος, η ιδιόλεκτός του είναι αξιοπρόσεκτα πρωτότυπα ποιητική. Ο σουρεαλισμός και το «παράλογο», όπως εκφράστηκε κυρίως στο θέατρο, δίνουν στις περιγραφές του τριτοπρόσωπου αφηγητή μια απρόβλεπτη αποστασιοποίηση από τα περιγραφόμενα γεγονότα, σε βαθμό που να λειτουργεί ως ένα ακόμα στοιχείο αδιόρατης ειρωνείας. Ενώ η πυκνότητα, η υπαινικτικότητα και η μεταφορικότητα του λόγου δεν εκφράζουν μόνο την εγγενή ποιητικότητα του ασυνείδητου ψυχισμού – η οποία τόσο εύγλωττα εκδηλώνεται στο όνειρο. Αλλά και κατορθώνουν να αναδείξουν τις λεπτοφυέστερες δονήσεις της ψυχικής πραγματικότητας, που είναι και ο αληθινός πρωταγωνιστής του έργου, ιδίως κατά τη συνάντησή της με το Πραγματικό του σώματος, της ασθένειας, του θανάτου και του ανείκαστου.

Οι προθέσεις όμως του συγγραφέα είναι σαφώς φιλάνθρωπες και η κοσμοθεωρία του ουμανιστική. Όπως ως γιατρός έδωσε τον όρκο του Ιπποκράτη, έτσι και ως συγγραφέας εξακολουθεί να μεριμνά για την ψυχική υγεία του αναγνώστη του, προφανώς πεπεισμένος ότι η εμπειρία της ανθρώπινης κατάστασης διδάσκει μια ηθική στάση βασισμένη στην αυτογνωσία και το ομολογουμένως ζην.  Όμως, επιστημονικότητα και διδακτισμός δεν αντιπροσωπεύουν αλογοτέχνητα φορτία γνώσεων, ούτε επικαλύπτουν την τολμηρότητα των κοινωνούμενων νοημάτων και την εναλλακτική «λοξή» ματιά πάνω στα πράγματα.

Φιλάνθρωπη ειρωνεία, ιατρική παρατήρηση του κόσμου, φιλοσοφημένη απόσταση από τις ανέξοδες κι αδιέξοδες δράσεις. Ο Νίκος Σιδέρης φαίνεται σα να παραφράζει το αμλετικό «να ζει κανείς ή να μη ζει;» και να το προσαρμόζει στον δικό του κώδικα: «να πράττει κανείς ή να μην πράττει;».

Είναι σημαντικό επίσης να τονίσουμε ότι προβαίνει σε συστηματικές ανατροπές, αποδομήσεις κι αναδομήσεις των πάσης φύσεως στερεοτύπων. Ο Ορφέας πεθαίνει από καρκίνο του πνεύμονα και η νεότερή του Ευρυδίκη τον συνοδεύει στα νοσοκομεία κι επιχειρεί να τον σώσει. Η Ζωή (πρώην και αξεπέραστη ερωμένη) του χαρίζει ένα ρόδι, παραπέμποντας στο μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, με δόλωμα ένα ρόδι.

Ο ήρωάς του είναι ο τυπικός εγωκεντρικός νάρκισσος «κακομαθημένος» ξερόλας μεσοαστός Έλληνας, που τον λατρεύουν όλες οι γυναίκες, με πρώτη διδάξασα τη μητέρα του, ενώ ο πατέρας και οι άλλοι άντρες κρατούν ηθελημένη απόσταση για να μην τον «πνίξουν». Αυτές όμως που είναι πραγματικά το κέντρο του κόσμου και της δράσης είναι οι γυναίκες. Η ιατρός Ζωή που δίνει μαθήματα υγείας και η Ευρυδίκη που δίνει μαθήματα ηθικής ανωτερότητας στην Αγάπη. Η ψυχο-χορογραφία των δύο γυναικών που μονομαχούν μέχρι …συμφιλιώσεως δίνεται με πρωτότυπο τρόπο από τον έμπειρο λογογράφο, αφού παραλληλίζεται με την ιδιότυπη τσιγγάνικη μονομαχία (σ. 156), όπου παλεύουν με μαχαίρια, το ένα χέρι ελεύθερο και το άλλο δεμένο άρρηκτα με τον αντίπαλο. Μόνο το χυμένο αίμα θα τους χωρίσει. Έτσι κι ο Θάνατος είναι ο μονόδρομος για να αποκοπεί η Ζωή από τον παθολογικό ομφάλιο λώρο που τη δένει με τη μάνα της.

Φράσεις σα γνωμικά διανθίζουν αυτό το πλούσιο (σε όλα τα επίπεδα) κείμενο, που δεν βαραίνει καμία στιγμή, αφού ο ψυχοθεραπευτής συγγραφέας του ξέρει να κρατιέται σε απόσταση από το καταθλιπτικό έρεβος της ύπαρξης, που μπορεί να σε ρουφήξει στα βαθιά νερά και η «κινούμενη άμμος» των αισθημάτων να σε κρατήσει αιχμάλωτο για πάντα, σαν τον Προμηθέα στον Καύκασο, με τον αητό του αγεφύρωτου μίσους να σου τρώει κάθε μέρα το συκώτι, κι εκείνο τη νύχτα να αναγεννάται για να εξασφαλίσει έτσι τη διαιώνιση του βασανιστηρίου εις το διηνεκές.

Διαβάστε αυτό το βιβλίο. Η «ασάλευτη ζωή» που διάγουμε όλοι κρατώντας την αναπνοή μας για να παραμείνουμε αρεστοί στον συνάνθρωπο (ή στον σύντροφό μας) θα πάρει κίνηση και θα αναζωπυρωθεί υπακούοντας στα κελεύσματα του θεόπνευστου Ηράκλειτου, που συνειδητοποίησε νωρίς πως η διαφορά, η διαφοροποίηση είναι η αιτία της κίνησης των πάντων και όχι το χρήμα. Αυτό είναι απλή απόρροια της αέναης αλλαγής των πάντων. Και γι’ αυτό δεν πρέπει να το θεοποιούμε ούτε να στηριζόμαστε επάνω του. Γιατί συχνά, σε τακτά, επαναλαμβανόμενα χρονικά διαστήματα χάνει την αξία του και τότε μένουμε μετέωροι, χαμογελώντας ενεοί στο κενό, κατάφατσα με τις ανεπάρκειές μας. Κι η βασικότερη απ’ όλες: ο φόβος της Αλλαγής, που παίρνει το προσωπείο του τρομακτικού Αγνώστου. Όμως δεν υπάρχει τίποτα πιο φρικτό από το αδιέξοδο Τώρα. Σκέψεις που μου γεννήθηκαν από την ανάγνωση αυτού του πολυεπίπεδου, ψυχαγωγικού-ψυχοθεραπευτικού μυθιστορηματικού δοκιμίου. Ακολουθώντας τα σολωμικά «κινήματα της ψυχής» του, ο Νίκος Σιδέρης επιτυγχάνει να κινητοποιήσει και τη δική μας ψυχή, έτσι ώστε να δούμε τον εαυτό μας και τις προσκολλήσεις μας στο κάτοπτρο του μυθιστορηματικού λόγου και να νιώσουμε τον αριστοτέλειο «έλεον και φόβον», προαπαίτηση και προϋπόθεση της λύτρωσης από τα όποια δεσμά. Υγιαίνετε!