Οι περιπέτειες του «Ελ Τσάβα»

Αυτοβιογραφίες συγγραφέων. Σαν να λέμε: ιδού ένας τρόπος για να εξωραΐσει κανείς τα πάθη και τα λάθη του, να διορθώσει, εκ των υστέρων, τις ψυχικές ακηδίες του, να εμφανίσει μια ανεπίληπτη εικόνα που θα προσιδιάζει στο εύρος του έργου του. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνες οι αυτοβιογραφίες που δεν λειτουργούν ωσάν κολυμβήθρα του Σιλωάμ και οι γράφοντες αποφασίζουν να σπρώξουν το μαχαίρι μέχρι να βρει κόκαλο. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η ανάγνωση της αυτοβιογραφίας ενός γνωστού δημιουργού διαβάζεται μετά μανίας, καθώς είναι ο επίσημος και συγγνωστός τρόπος για να δεις μέσα από την κλειδαρότρυπα τη ζωή του. Με την επίρρωση, δε, και του ιδίου. Ο Ντανιέλ Τσαβαρία θα μπορούσε να είναι από μόνος του ήρωας ενός περιπετειώδους αναγνώσματος. Η ζωή του προσφέρει πλείστα όσα επεισόδια, τα οποία θα μπορούσαν, καθένα ξεχωριστά, να αποτελέσουν έναυσμα για τη συγγραφή ενός on the road αναγνώσματος στο στιλ του Κέρουακ με αρκετή δόση από πολιτική, έρωτες και περιπέτειες στο όριο του τυχοδιωκτισμού. Τελικώς, αποφάσισε ο ίδιος να αναλάβει το… έργο της καταβύθισης στα γεγονότα της ζωής του και να τα παρουσιάσει σε μια πολυσέλιδη άσκηση μνήμης που διαβάζεται άνετα και ως μυθιστόρημα.

Ο Ουρουγουανός, αν και πολιτικά και συγγραφικά πολιτογραφημένος Κουβανός, από πολύ νωρίς αποφάσισε να ανοιχτεί στον μεγάλο κόσμο, να αδράξει τις ευκαιρίες του πλάνητα βίου, να δεχθεί τις χαρές και τα επίχειρα της ανεξαρτησίας του, να μπλεχτεί και να ξεμπλεχτεί κάμποσες φορές από… δόκανα που βρέθηκαν μπροστά του και τελικά, μεγάλος πλέον, να ριζώσει για τα καλά στην αγαπημένη του Κούβα του επίσης αγαπημένου του Φιδέλ Κάστρο.

Όπως παραδέχθηκε ο ίδιος ο Τσαβαρία, για να γράψει το συγκεκριμένο memoir χρειάστηκε να αντιπαρατεθεί με τον ίδιο του τον εαυτό, να ανασύρει δύσκολες μνήμες, να μην ωραιοποιήσει καταστάσεις και πρόσωπα (ούτε καν τον εαυτό του) και κυρίως να μην κρυφτεί πίσω από αμφιθυμίες ή μεγαλαυχικές εφορμήσεις. Με εξαίρεση ελάχιστες περιπτώσεις, η πλειάδα των προσώπων που παρέλασαν από τη ζωή του εμφανίζονται με το ονοματεπώνυμο και τις ιδιότητές τους. Ουδέν κρυπτόν. Ωστόσο, η αυτοβιογραφία του Τσαβαρία δεν είναι μια συρραφή από πιπεράτες εξομολογήσεις ερωτικής φύσεως (αν και οι σχέσεις του με το άλλο φύλο δεν λείπουν) ή παρασκηνιακές αποκαλύψεις, αλλά μια κυριολεκτική περιπλάνηση σε τόπους, χρόνους και καταστάσεις. Η ζωή του ήταν μια ορμητική πορεία προς τα πάντα και το πουθενά. Στόχος του ήταν να γίνει συλλέκτης εμπειριών και γνώσης. Πολύγλωσσος, βαθύς γνώστης της αρχαιοελληνικής και λατινικής γραμματείας, αλλά και από πολύ νωρίς πολιτικά διαμορφωμένος (οι «Αθλιοι» του Ουγκώ αποτέλεσαν τον προθάλαμο για την είσοδό του στον κομμουνισμό), ο Τσαβαρία συνδύασε την περιπέτεια του διαρκούς ταξιδιού με την αποφασιστικότητα του εξεγερμένου και το επιχειρηματικό δαιμόνιο με τη γευσιγνωσία των «εδεσμάτων» της ζωής. Ως άλλος… Κολόμβος ανακάλυψε όχι την Αμερική, αλλά σχεδόν όλον τον κόσμο. Από τη Γερμανία, τη Γαλλία έως την Αγγλία και από το Περού και τη Βραζιλία έως την Κούβα, ο Τσαβαρία χαρτογράφησε μέσα του τον κόσμο όπως πραγματικά ήταν: μεγάλος και ταυτόχρονα μικρός, μια πηγή μόνιμης αδικίας, ένας χάρτης ευκαιριών, ένα μαντείο αινιγμάτων, αλλά και μια πηγή διαρκούς γνώσης. Χρειάστηκε να δουλέψει ως ανθρακωρύχος, φορτοεκφορτωτής, υπάλληλος σε duty free, λαθρέμπορος και γενικώς να ακονίσει πολλές δεξιότητες για να τα βγάλει πέρα. Ως πούρος λάτρης της δράσης και του απρόοπτου, τον έσπρωχνε πάντα μια ζωώδης δύναμη σε ανεξερεύνητους τόπους. Κάπως έτσι βρίσκεται στα βάθη του Αμαζόνιου, ενώ στη συνέχεια αναγκάζεται να διαφύγει για την Κολομβία όταν η χώρα του καφέ καταλήφθηκε από δικτάτορες. Ο «Ελ Τσάβα» δεν είναι ένας τυχοκυνηγός ή ένας τυχοδιώκτης που έχει καταληφθεί από το πάθος του εύκολου κέρδους. Φυσικά το εμπορικό του δαιμόνιο ήταν αρκετά οξυμένο, όμως η πολιτική και η κοινωνική συνείδησή του ήταν τόσο έντονα διαμορφωμένη μέσα του που δεν μπορούσε παρά να στηλιτεύει παντί τρόπω την αδικία και τα «γεράκια» των ΗΠΑ που προσπάθησαν να δημιουργήσουν στη Λατινική Αμερική μικρές και μεγαλύτερες «μπανανίες». Η επαναστατική ορμή του ήταν αυτή που θα τον ωθήσει να ενταχθεί στο επαναστατικό κίνημα, να προσπαθήσει να γίνει ακόμη και ένοπλος αντάρτης, ακόμη και να «ντυθεί» αεροπειρατής για να διαφύγει (άλλη μια φορά) από την Κολομβία με προορισμό τη γη της «κομμουνιστικής επαγγελίας», την Κούβα. Με τον Τσε Γκεβάρα, τον Κάστρο και τους λοιπούς ηγέτες των επαναστατημένων λαών της Αμερικής στο προσκεφάλι του, ο Τσαβαρία τάχθηκε υπέρ της σοσιαλιστικής λύσης, ενώ πάντα είχε όνειρο να κατέχει τόσα χρήματα όσα του χρειάζονταν για να αφοσιωθεί ανενόχλητος στη συγγραφή βιβλίων και τη βαθιά μελέτη των αρχαίων κειμένων. Γηραιός πλέον, αλλά με εφηβική ψυχή, ο Τσαβαρία ζει μόνιμα στην Κούβα όπου διδάσκει στο πανεπιστήμιο κλασική φιλολογία και λατινικά. Τα βιβλία του πωλούνται σαν ζεστά ψωμάκια, η σχέση του με το καθεστώς του Κάστρο είναι διαφανής και ισότιμη και εξακολουθεί να πιστεύει στον δρόμο του κομμουνισμού και στη μαγεία του Κάστρο. Η εξαίρετη μετάφραση της αυτοβιογραφίας του ανήκει στον Κρίτωνα Ηλιόπουλο. Όλα τα βιβλία του Ντανιέλ Τσαβαρία εκδίδονται από τις εκδόσεις Opera του Γιώργου Μυρεσιώτη, ο οποίος είναι προσωπικός φίλος του συγγραφέα εξ ου και κάνει ειδική μνεία σε αυτόν (και στην αγαπημένη του Ελλάδα) στην αυτοβιογραφία του.