Ο Γκαουστίν, είναι ένας περιπλανώμενος στον χρόνο ταξιδιώτης, που έχει αποσυνδέσει τη ζωή του από τη σύγχρονη πραγματικότητα και έχει δημιουργήσει μια πρωτότυπη «κλινική για το παρελθόν». Πρόκειται για ένα ίδρυμα που προσφέρει μια πολύ ιδιαίτερη θεραπεία για τους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ: κάθε όροφος της κλινικής, αναπαράγει με κάθε λεπτομέρεια μια δεκαετία του περασμένου αιώνα. Οι ασθενείς χάνουν την αίσθηση του παρόντος και του μέλλοντος και μεταφέρονται πίσω στον χρόνο, ξεκλειδώνουν και αναβιώνουν τις αναμνήσεις τους. Τι σημαίνει άνοια, τι είναι το γήρας, πώς επιλέγει κανείς τον κόσμο που θα ζήσει αλλά και τι θα κρατήσει από τον εαυτό του πριν πεθάνει, τι σημαίνει Δύση και τι Ανατολή, πόσο απέχει το έθνος από τη μύγα; Τι είναι ο θάνατος;
Ψηφίδες αναμνήσεων, ψηφίδες ζωής και ιστορίας. Το «Χρονοκαταφύγιο» είναι ένα μυθιστόρημα για τα παιχνίδια που μας παίζει το μυαλό και ο χρόνος. Σκόρπιες εικόνες που λειτουργούν σαν τα μικρά κομμάτια ενός δύσκολου παζλ, που στην ουσία δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί ποτέ. Μια ιαματική κατάδυση στο παρελθόν για τους χρόνια πάσχοντες, με μόνη τους πατρίδα τις θολές εικόνες πεντακάθαρων αναμνήσεων. Μια εσωτερική μαύρη τρύπα, μια προσωπική δυστοπία με πολλές διαφορετικές αποχρώσεις, άλμπουμ γεμάτο παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες και ξεφτισμένες πολαρόιντ.
«Κάπου το παρελθόν υπάρχει ως σπίτι ή δρόμος που τα άφησες για λίγο, για πέντε λεπτά, και προσγειώθηκες σε μια άγνωστη πόλη. Λένε πως το παρελθόν είναι μια άγνωστη χώρα. Βλακείες. Το παρελθόν είναι για μένα πατρίδα. Ξένη χώρα είναι το μέλλον, γεμάτο ξένα πρόσωπα, δεν πρόκειται να πατήσω ποτέ εκεί. Αφήστε με να γυρίσω σπίτι… Η μαμά μού είπε να μην αργήσω…»
Με ευαισθησία και τρυφερότητα, ωραίο χιούμορ που φλερτάρει ανοιχτά με την ειρωνεία αλλά και ρεαλισμό, ο πολυβραβευμένος Βούλγαρος συγγραφέας, Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ, δημιουργεί ένα περίτεχνο ψηφιδωτό, ένα παράξενο και γοητευτικό παιχνίδι με τη μνήμη και την αντίληψη που έχουμε για το παρελθόν. Διαρθρωμένο σε πολλά, τα περισσότερα μικρά σε έκταση, κεφάλαια και με ποικίλες ιστορικές και όχι μόνο αναφορές, η αφήγηση αισθάνομαι ότι κατά κάποιον τρόπο ζητά (δίχως όμως να απαιτεί) και τη συμμετοχή του προσεκτικού αναγνώστη.
«Δεν θυμάμαι πια αν είμαι εγώ που επινόησα τον Γκαουστίν ή ο Γκαουστίν εμένα. Υπήρχε εκείνη η κλινική για το παρελθόν ή μήπως δεν ήταν παρά μια ιδέα, μια σημείωση σε ένα σημειωματάριο, κάποιο απόκομμα εφημερίδας που έπεσε τυχαία στα χέρια μου; Και μήπως όλ’ αυτά με το επερχόμενο παρελθόν έχουν ήδη συμβεί ή μήπως αρχίζουν αύριο…» αναλογίζεται ο συγγραφέας στον επίλογο του βιβλίου, τοποθετώντας και τον εαυτό του σε ένα άλλο «δωμάτιο» του χρονοκαταφυγίου του.
Το μυθιστόρημα τιμήθηκε με το βραβείο Strega Europeo 2021, αλλά και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος Βουλγαρίας 2021.
