Ο Γκάμπο και η μικρή φόρμα

Ο Gabriel Garcia Marquez θεωρώ πως είναι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20^ού αιώνα, αλλά και της πεζογραφίας γενικότερα. Έχω την αίσθηση ότι κάθε σπίτι στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 είχε στο σπίτι του το «Εκατό χρόνια μοναξιά» ή/ και το «Ο έρωτας στα χρόνια της χολέρας». Μυθιστορήματα που, κατά την άποψή μου, είναι ανυπέρβλητα σε λογοτεχνική αξία, καθώς και στην απήχηση του πεζού λόγου προς το αναγνωστικό κοινό. Τα βιβλία του Marquez αποτελέσαν τον σπουδαιότερο λόγο που με έκαναν να διαβάζω ολοένα και περισσότερο και εν τέλει να ασχοληθώ με τον χώρο της λογοτεχνίας.

Στην παρούσα εξαίρετη έκδοση των εκδόσεων Νεφέλη, φιλοξενούνται άπαντα τα διηγήματα του σπουδαίου Κολομβιανού συγγραφέα. Ιστορίες που δημοσιεύθηκαν σε περιοδικά κι εφημερίδες, από την πρώιμη συγγραφική πορεία του Marquez. Ξεκινώντας από τη συλλογή με τον υπέροχο τίτλο «Μάτια γαλάζιου σκύλου» (1947-1955), έπειτα η συλλογή «Η κηδεία της Μεγάλης Μάμα» (1962) και τέλος, «Η απίστευτη και θλιβερή ιστορία της αθώας Ερεντίρα και της άσπλαχνης γιαγιάς της» (1961-1972).

Στα διηγήματα θα συναντήσουμε ανθρώπους που ζουν στη σκιά –συνειδητά ή όχι– αναζητώντας το φως, βιώνοντας τη σκληροτράχηλη πραγματικότητα μιας κοινωνίας που ναι μεν μπορεί να διαφέρει από τα δυτικά πρότυπα, αλλά δεν απέχει πολύ από τον σκοτεινό ανθρώπινο ψυχισμό, την ιδιοτέλεια, τα πάθη, τις ανάγκες, τα όνειρα και τις ελπίδες. Στο «Μάτια γαλάζιου σκύλου» η έκφανση των χαρακτήρων είναι σε πιο προσωπικό επίπεδο, μονοπρόσωπη κυρίως, με πρόσωπα που ψάχνουν στα πιο σκοτεινά σημεία της ψυχής να αντέξουν την πραγματικότητα. Στις επόμενες δύο συλλογές τα πρόσωπα στις ιστορίες γίνονται περισσότερα, το κοινωνικό σύνολο κάνει αισθητή την παρουσία του, καθώς και οι αναφορές στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.

Ενσωματώνοντας άρτια στοιχεία από τα προσωπικά του βιώματα, ο Marquez σκιαγραφεί την εικόνα μιας εποχής που βρίσκεται κοντά στα δρώμενα της ελληνικής πραγματικότητας των αντίστοιχων δεκαετιών. Κι αυτό είναι ίσως το στοιχείο, πέραν του εξαιρετικού συγγραφικού ταλέντου, που τον έκανε τόσο αγαπητό στην Ελλάδα.

Φυσικά, στα διηγήματά του κυοφορείται ο μαγικός ρεαλισμός, που η πένα του Marquez εδραίωσε στο λογοτεχνικό σύμπαν. Αυτή η σύνδεση της πραγματικότητας με τη φαντασία, οι δύο κόσμοι, ζωντανών-νεκρών, βρίσκουν στις ιστορίες του Γκάμπο το σημείο επαφής τους. Μια απαράμιλλη λογοτεχνική διάδραση που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη με τη ρεαλιστική μορφή της.

Οι χαρακτήρες του Marquez είναι πρόσωπα που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού, άλλες φορές παρασυρμένοι από τα πάθη και το Είναι τους, και άλλες αποζητώντας μια χαραμάδα φωτός. Είναι άνθρωποι που εγκλωβίζονται σε εκείνα που δεν θέλουν, σε όσα δεν είναι, σ’ αυτά που φοβούνται και μισούν. Αν έπρεπε να τους χαρακτηρίσω με μια λέξη θα έλεγα «καταραμένοι».

Οι προτάσεις του Marquez, μακροσκελείς, θαρρείς κι ένα ολόκληρο διήγημα θα μπορούσε να υπάρχει μεταξύ δύο τελείων. Κι όμως, οι μακρόσυρτες προτάσεις δεν κουράζουν, αντιθέτως παρασύρουν τον αναγνώστη στην ορμητική – στοχαστική διάθεση του συγγραφέα, καθώς σκέψεις αναδύονται και βουλές αποκαλύπτονται.

Εξαιρετική η μετάφραση της Κλαίρης Σωτηριάδου, για την οποία βραβεύτηκε προσφάτως με το Βραβείο Μετάφρασης Ισπανόφωνης Λογοτεχνίας.