Ένα περιπετειώδες ιστορικό μυθιστόρημα

Οι Wu Ming είναι μια κολεκτίβα Ιταλών συγγραφέων που γράφουν ατομικά και ομαδικά μυθιστορήματα. Το 1999, με το όνομα “Luther Blissett”, εξέδωσαν το μυθιστόρημα «Εκκλησιαστής»,  που έγινε μεγάλη επιτυχία και στην Ελλάδα όταν κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τραυλός το 2001. Από το 2000 και μετά έγραψαν τα ομαδικά μυθιστορήματα “54” και “Manituana”, ατομικά μυθιστορήματα, καθώς και παράξενα «αφηγηματικά αντικείμενα» και ένα δοκίμιο για τη θεωρία της λογοτεχνίας “New Italian Epic” (2009). Περισσότερα στο www.wumingfoundation.com.

Βενετία, 1569: Ο Εμανουέλε Ντε Τζάντε εργάζεται ως αρχικατάσκοπος για τον Σύμβουλο Μπαρτολομέο Νόρντιο. Ο μεγαλύτερος εχθρός της Γαληνοτάτης είναι βέβαια οι Οθωμανοί Τούρκοι που θεωρούνται υπεύθυνοι για μία έκρηξη στο Ναυπηγείο, την οποία ο Ντε Τζάντε επιφορτίζεται να διερευνήσει. Ο Ντε Τζάντε, νόθος γιος μιας Εβραίας και ενός Βενετού, έχει αποκρύψει την εβραϊκή του καταγωγή και απαρνηθεί την πίστη του, όμως μια πόρνη φίλη του, η Αριάδνη, αποκαλύπτει το μυστικό του κι έτσι από ευνοούμενος γίνεται κατατρεγμένος. Διαφεύγει με ένα σκάφος στην Αδριατική όπου τον προστατεύει ο μέντορας της προηγούμενης ζωής του, ο λαθρέμπορος Τουότα. Από κει μεταφέρεται κατ΄ αρχήν στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη, όπου θα τεθεί στην υπηρεσία του πλούσιου σεφαραδίτη Εβραίου Γιοσέφ Νάζι. Ο τελευταίος προσφέρει καταφύγιο στους κατατρεγμένους και ονειρεύεται να δημιουργήσει ένα βασίλειο για το λαό του στην Κύπρο, μήλον της έριδος ανάμεσα στους Τούρκους και τους Βενετούς. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να πείσει τον σουλτάνο Σελίμ για την αναγκαιότητα της εκστρατείας και να αποτρέψει ενάντιες κινήσεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων του σουλτάνου. Εκτός από τον Μανουέλ, που θα γίνει το μάτι και το αυτί του στην απέραντη πόλη των  μηχανορραφιών, θα τον βοηθήσει ο Ισμαήλ, ένας ηλικιωμένος  μουσουλμάνος «αντάρτης» από την Υεμένη, ο οποίος ήταν ερωτευμένος μέχρι το θάνατό της με τη σεβάσμια δόνα Γρασία, θεία του Γιοσέφ και μητέρα της γυναίκας του.

Το «Αλτάι» είναι ένα περιπετειώδες μυθιστόρημα που αποδίδει πιστά την εποχή. Εκτείνεται χρονικά από το Σεπτέμβριο του 1569 έως το Δεκέμβριο του 1571 και χωρίζεται σε τρία μέρη, ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλονται δύο ιντερλούδια, ενώ μετά το τρίτο μέρος ακολουθεί το φινάλε και ο επίλογος. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στη φυγή του Μανουέλ από τη Βενετία, την επιστροφή στη γενέτειρά του Ραγούζα, στο πέρασμα από την πολυεθνική Θεσσαλονίκη. Το δεύτερο είναι αφιερωμένο στην Κωνσταντινούπολη, την απέραντη πόλη με τις φτωχογειτονιές, το λιμάνι, το Βόσπορο και το Παλάτι: οι συνωμοσίες εξυφαίνονται με τη συμμετοχή των γυναικών του παλατιού και πλέκουν ένα πυκνό δίχτυ γύρω από τους πρωταγωνιστές. Το τρίτο μέρος αναφέρεται στην πολύμηνη πολιορκία της Αμμοχώστου από τους Τούρκους: η αποφορά των πτωμάτων, τα ερείπια που σωριάζει η καταφανής υπεροπλία των Οθωμανών, διαπερνούν τις σελίδες και αναδεικνύουν  τη δυσκολία της κατάκτησης, ενώ η μεταχείριση του Marcantonio Bragadin, του τελευταίου Βενετού διοικητή της πόλης, από τον νικητή Λαλά Μουσταφά σφραγίζει τη μνήμη του Μανουέλ.

Το «Αλτάι» είναι ένα μυθιστόρημα για την άμετρη φιλοδοξία αλλά και τη δύναμη του Γιοσέφ Νάζι, την απάρνηση της πίστης αλλά και την επιστροφή σε αυτήν του Μανουέλ Καρντόσο, καθώς και για την προσπάθεια ενός κατατρεγμένου λαού να αποκτήσει πατρίδα. Αλλά και για την ανθρώπινη φιλοδοξία γενικότερα, την απάρνηση της καταγωγής, την προδοσία της εμπιστοσύνης, την ανάγκη, εν τέλει, για μια ζεστή αγκαλιά και τη σύγκρουση με τους ισχυρούς αυτού του κόσμου. Λίγο πριν το τέλος ο Μανουέλ συνοψίζει τη ζωή του (σελ. 512):

«Απομένει λίγος χρόνος. Όσος χρειάζεται για να ψιθυρίσω μια προσευχή και να εξετάσω προσεκτικά τα πρόσωπα αυτών που αγάπησα. Τα τελευταία δύο χρόνια τα έκλεψα από το πεπρωμένο μου: τα καλύτερα ολόκληρης της ζωής μου, την οποία διένυα προς τα πίσω, ενώ άλλαζε μια εποχή, και μετά της έδωσα ώθηση με τη δύναμη του ονείρου και της ελπίδας. Το ότι προσπάθησα να σχεδιάσω ένα διαφορετικό μέλλον, το ότι πέταξα στον αέρα έστω και για μια στιγμή, μου δίνει τώρα τη δύναμη ν΄αντιμετωπίσω αυτό που με περιμένει.»

Η έκδοση συνοδεύεται από χάρτες και σημειώσεις που ερμηνεύουν κυρίως εβραϊκούς όρους. Είναι φανερή η προσπάθεια που κατέβαλε η μεταφράστρια, Ειρήνη Δουλάμη, να αποδώσει ολοκληρωμένα στα ελληνικά αυτό το έργο της κολεκτίβας Wu Ming – και γι΄αυτό συγχωρούνται τυχόν τυπογραφικές αβλεψίες.