Η «παλιά μπολσεβίκα»

Την Αλεξάνδρα Κολλοντάι (1872-1952), μία ασυνήθιστη μορφή της ρωσικής επανάστασης και της σοβιετικής ιστορικής περιόδου, τη γνώρισα μέσα από το διάσημο λογοτεχνικό της έργο «Ο έρωτας των εργατριών μελισσών», μία γοητευτική ερωτική ιστορία αλλά κυρίως ένα πορτρέτο της «νέας γυναίκας» της σοβιετικής κοινωνίας στη δεκαετία του ’20.

Γνώριζα φυσικά για τους αγώνες της για τα δικαιώματα της γυναίκας αλλά και το σημαντικό έργο της για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, αλλά μέσα από αυτό το μικρό βιβλίο με τη συμπυκνωμένη αυτοβιογραφία της, είχα την ευκαιρία να «ακούσω» και τη δική της φωνή σε πρώτο πρόσωπο – τη φωνή μίας γυναίκας που βρέθηκε σε μία καμπή της Ιστορίας και έζησε συγκλονιστικά γεγονότα, που τη μετέτρεψαν από νεαρή κυρία της αριστοκρατίας σε «παλιά μπολσεβίκα»: ανήκε δηλαδή στην παλιά φρουρά που ήταν μπολσεβίκοι πριν την επανάσταση του 1917, και παραδόξως επιβίωσε των σταλινικών εκκαθαρίσεων του 1930, ίσως γιατί ζούσε στο εξωτερικό ως διπλωμάτης άρα δεν τη θεωρούσαν επικίνδυνη, παρά την κριτική που ασκούσε.

Στην αυτοβιογραφία της, που περιλαμβάνει τα πρώτα χρόνια της ζωής της και της επαναστατικής της δράσης πριν και μετά την επανάσταση του 1917, παρά τη σεμνότητα που κυριαρχεί στο κείμενο και τη γραφή, διακρίνει κανείς οπωσδήποτε τη δυναμική της προσωπικότητα και την υπερηφάνεια της που  ήταν εκεί, που τα έζησε όλα αυτά και κυρίως συμμετείχε με όλες της τις δυνάμεις στον αγώνα για έναν πιο δίκαιο κόσμο (ή έτσι τουλάχιστον πίστευαν όσοι αγωνίζονταν γι’ αυτόν τον σκοπό, και νομίζω ότι αυτοί ήταν οι καλύτεροι της γενιάς τους)..

Στην παρούσα έκδοση η Ίρις Αυδή-Καλκάνη συμπληρώνει τα στοιχεία της μετέπειτα ζωής και δράσης της Κολλοντάι, ενώ στην κατατοπιστική και εξαιρετικά γραμμένη εισαγωγή της, αποδίδει την κατάσταση στην κοινωνία της Ρωσίας πριν την οκτωβριανή επανάσταση: την εξαθλίωση και την αμορφωσιά των λαϊκών στρωμάτων, και κυρίως τη δεινή θέση και μοίρα των γυναικών. Και όπως κι αν εξελίχθηκαν τα πράγματα στη συνέχεια, η επανάσταση του 1917 έδωσε στις Ρωσίδες τη δυνατότητα να γίνουν ανθρώπινα πλάσματα, να αποκτήσουν ύπαρξη.

Και αυτή η αφοσίωση της Κολλοντάι στο γυναικείο ζήτημα για το οποίο τόσο αγωνίστηκε (και λοιδορήθηκε, ακόμα και γελοιοποιήθηκε…), διακρίνεται ξεκάθαρα στο κλείσιμο του κειμένου της: «Όποια εργασία όμως κι αν πρέπει να φέρω σε πέρας, για μένα είναι εντελώς αυτονόητο ότι ο σκοπός της ολόπλευρης απελευθέρωσης της εργαζόμενης γυναίκας και η δημιουργία των θεμελιωδών αρχών για μια καινούργια σεξουαλική ηθική θα παραμένουν πάντα ο υψηλότερος σκοπός των πράξεων και της ζωής μου».